Emma Branderhorst: “Is een film over vrouwen ook een feministische film?”

Home > Magazine > Rolmodellen > Emma Branderhorst: “Is een film over vrouwen ook een feministische film?”
film
Vlak na het succes van haar afstudeerfilm spreekt Feminer regisseur Emma Branderhorst over succes hebben op jonge leeftijd, de druk om te presteren en het krabbenmand effect.

Door Maaike Visser

Maaike studeert rechten in Utrecht en hoopt dat later te combineren met de psychologische kant. Ze schrijft artikelen over de heersende gendernormen en hoe dat - vooral op de werkvloer - ook anders kan.

26 januari 2021

door | 26 januari 2021

door | jan 26, 2021 | Rolmodellen

Emma Branderhorst (25) viel met haar afstudeerfilm Onderhuids meteen in de prijzen. Binnen een maand reisde ze af naar Berlijn en schaften scholen in Nederland en Duitsland haar film aan om meidenvenijn bespreekbaar te maken. Nu maakt ze naast haar vaste baan als casting director plannen voor twee nieuwe films met alledaagse problematiek van meisjes en vrouwen als terugkerend thema. Ik spreek met Emma over succes hebben op jonge leeftijd, de druk om te presteren en het krabbenmand effect.

In de nieuwe verdiepende reeks: Eenzijdig Entertainment gaan we in op de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de entertainmentindustrie; zowel op het witte doek als achter de schermen. We spreken met verschillende vrouwen over hun perspectief op het medialandschap en wat zij betekenen voor een brede representatie.

Je hebt enorm succes gehad met je afstudeerfilm Onderhuids waarmee je onder andere een wildcard won op het Nederlands Film Festival waarop een wervelwind aan (media-)aandacht volgde. Hoe heb je dat het afgelopen jaar ervaren?

Het succes van Onderhuids was onverwacht en bijna onwerkelijk. Het is nog vóór de lockdown een bizar goede start geweest voor mijn carrière. Daardoor kon ik ook vrijwel meteen in de eerste lockdown beginnen met Vlekkeloos: een film over menstruatie armoede. Ook ben ik nog steeds werkzaam als casting director, omdat ik van alleen het regisseren (nog) niet kan leven. Het was dus een druk, maar fantastisch jaar!”

Onderhuids gaat over de 15-jarige synchroonzwemster Keesje en haar vriendinnen Lize en Dunja. De vriendschap lijkt fijn, maar onder de oppervlakte borrelen onzichtbare, onderhuidse spanningen tussen de drie. Terwijl het hele team traint voor het nationale kampioenschap, probeert Keesje met vallen en opstaan haar eigen plek in de vriendinnengroep te veroveren. Meidenvenijn is voor de buitenwereld moeilijk te zien maar daarmee niet minder schadelijk. Dit gedrag stopt lang niet altijd op de middelbare school en gaat soms nog verder op werk.

Het klinkt alsof je meteen de inspiratie had om verder te gaan, voelde je daarbij ook de druk om je eerste werk te evenaren? 

“In het begin had ik dat wel, maar ik kon me daar vrij snel overheen zetten. In een lockdown kan je creatieve proces twee kanten opgaan: je stort ineens in óf je vindt meer dan genoeg inspiratie. Ik had gelukkig geen last van een writersblock, maar het had net zo goed het andere uiterste kunnen zijn. Het is ook vreemd om net klaar te zijn met een succesvolle film en om me meteen daarna druk te maken of ik ooit nog ideeën ga hebben.

Toch ben ik nooit bang om inspiratieloos te zijn: als het gaat om maatschappeljike problematiek rondom vrouwen is er nog zo veel onderbelicht in films

Toch ben ik nooit lang bang om inspiratieloos te zijn: als het gaat om maatschappelijke problematiek rondom vrouwen is er nog zo veel onderbelicht in films. Als regisseur verzin of bedenk ik niet zozeer een volledig verhaal, maar zie ik eerder een bijzonder thema en verzin ik daar vervolgens een plot omheen. Juist daarom vind ik jullie actieve platform zo belangrijk. Uiteindelijk krijg ik altijd wel ideeën, simpelweg omdat er nog te veel uit het leven van vrouwen onvoldoende aandacht heeft gekregen”. 

We moeten allebei lachen om de ironie van nooit inspiratieloos zijn door de overvloed aan nog bestaande problemen op het gebied van genderongelijkheid. Als ik voor Feminer even geen inspiratie heb, kan ik er bij het openslaan van de krant zo een onderwerp uitpikken. Hoewel dit soms ontmoedigend kan zijn, zorgt dit aan het eind van de dag bij ons allebei voor een enorme motivatie: wij kunnen zelf ons steentje bijdragen aan de verandering die we zo graag willen zien. 

Nog even over je eerste succesverhaal: had de film er anders uitgezien als het door een man was geregisseerd?

“Ik denk dat de film dan vergelijkbaar zou zijn geweest met Mean Girls, met veel meer in your face gebekvecht. Een man had niet de subtiliteit kunnen vangen van bijtend gedrag op de middelbare school, omdat hij het nooit op die manier heeft ervaren of er überhaupt niet van wist. En natuurlijk: dat is een aanname, maar een oordelende blik van een groepje pubermeiden is soms al genoeg om een ander meisje buikpijn te bezorgen. Juist dit subtiele wordt vaak door mannen over het hoofd gezien. 

Bij een van de vertoningen van Onderhuids vroeg een aantal mannen zich tijdens de Q&A af of het wel echt zo erg was: “jullie maken het in je hoofd zo groot”. Een stuk of twintig meiden stond toen op “wij hebben het allemaal meegemaakt, maar jullie zien het gewoon niet”. 

Ik miste het verhaal van Onderhuids in de huidige filmcultuur, omdat gedrag van (jonge) vrouwen vaak neergezet wordt als bitchy. Ik heb dat zelf nooit zo direct ervaren, het is juist veel subtieler dan dat. Meidenvenijn is stilletjes fluisteren achter je rug om en niet de harde confrontatie opzoeken. Deden we dat soms maar eens! Dan was het probleem misschien wel opgelost, alhoewel te veel agressie bij een vrouw óók weer niet mag. Het is ook nooit goed!”

Dat het probleem van meidenvenijn relevant is, blijkt uit de distributie van Onderhuids in Nederland en Duitsland. Veel docenten vragen de film aan om het probleem bespreekbaar te maken in de klas. Het doel van de film is dan ook ingang tot een gesprek dat daarvoor niet vaak plaatsvond.

Betrap je jezelf ook wel eens op meidenvenijn in de ‘volwassen wereld’?

Meidenvenijn in de volwassen wereld is vergelijkbaar met het queenbee/krabbenmand effect waar vrouwen elkaar onderling tegenwerken. Sommige topvrouwen houden na een lange weg in een mannenwereld andere vrouwen in de top tegen uit angst voor het verliezen van hun positie.

“Een van de mooiste dingen die Onderhuids mij heeft gebracht is dat ik voor de volle 100% in women support women ben gaan geloven. Dat klinkt misschien raar, maar dat is echt wel eens anders geweest. Ik was zelf vroeger ook niet de allerliefste: ik kon roddelen, te snel een oordeel vellen en jaloers zijn op het succes van andere vrouwen. Nu gebruik ik het succes van andere vrouwen juist als voorbeeld en zo wil ik zelf graag komen waar Andrea Arnold nu is.

Deze omslag in mijn mindset is alleen maar belangrijker geworden nu mij steeds vaker om advies gevraagd wordt. Misschien komt als meisje het beroep van regisseur helemaal niet bij je op omdat er zo weinig vrouwelijke voorbeelden zijn? Des te belangrijker is het om elkaar te helpen. Eerst was ik daar best terughoudend in om mijn positie als creatieve maker te beschermen: “dit is mijn ding” dacht ik dan. Nu ben ik meer van het delen: geen enkele maker hetzelfde is als jij. Iedereen vertelt een verhaal vanuit zijn eigen unieke perspectief. Na Berlijn heb ik met mezelf afgesproken dat ik op mijn eigen boodschap kan vertrouwen en daarin enorme rust gevonden. En weet je wat? Als anderen toch hetzelfde doen, is het niets meer dan na-apen”. 

Eerst was ik best terughoudend in het geven van advies om mijn positie als maker te beschermen. Nu ben ik meer van het delen: geen enkele maker hetzelfde is als jij. 

Wat bewonderenswaardig dat je hier zo eerlijk over bent, ik denk niet dat iedereen dat durft toe te geven. Jaloezie lijkt me soms onvermijdelijk in een wereld waarin nog te weinig vrouwen werkzaam zijn. Voelt het voor jou ook echt nog aan als een mannenwereld?

Voor mij voelt het niet als een mannenwereld, omdat ik veel met vrouwen werk in verband met de thematiek van mijn films. Ik had vanochtend een meeting voor Vlekkeloos met een vrouwelijke producent en vrouwelijk uitvoerend producent, maar bijna elke keer wordt het toch benoemd: “Hey we zijn ineens met alleen maar vrouwen!” Een vrouwenteam is voor de meesten dus wel een uitzondering”.

Wat heeft jou geholpen aan het begin van je carrière in deze toch wel harde wereld?

“Aan het begin dacht ik vaak ‘waar ben ik mee bezig?’ Zo liet ik voor het eerst op een echt grote set in mijn stage van het derde jaar mijn ipad in duizend stukken breken, scripts vallen en moest ik zelfs een keer huilen tijdens de lunch. Maar het gevoel van vertrouwen in mezelf is nooit weggegaan; ik moest alleen een moment nemen om dat weer terug te vinden. De drive om jouw doel – welk doel dan ook – te bereiken en het vertrouwen in jezelf kunnen echt doorslaggevend zijn. 

Het is wel belangrijk om voor jezelf altijd na te gaan of je daadwerkelijk lol hebt in wat je doet. De filmwereld gaat namelijk niet altijd over rozen, dus kan het gebeuren dat iemand van hogerop je afsnauwt met “Wat doe jij hier? Je kan dit niet”. Ga er juist tegenin; alleen jij weet waarom je dit zo interessant vindt. Als iets je triggert om verhalen te vertellen, zoek dan uit wat die trigger is.

Als iets je triggert om verhalen te vertellen, zoek dan uit wat die trigger is

Op je site zeg je dat je een progressieve feminist bent: dat is best een statement. Waarom heb je dit zo bewust neergezet? 

“Ik heb daar heel lang over nagedacht, omdat er vaak over Onderhuids wordt gezegd dat het een feministische film is. Maar is een film over vrouwenproblematiek meteen een feministische film? Blijkbaar wel in de volksmond. Ik heb mijn film niet bewust zo ingestoken, maar wilde het probleem kenbaar en inzichtelijk maken; het is gaandeweg zo ontstaan. Nu ik het zo op mijn site heb gezet, laat ik zien hoe belangrijk ik het vind en dat ik achter de boodschap in mijn films sta”. 

Ik denk er zelf even over na: wanneer is iets een feministische film? Noemen we het zo omdat we deze onderwerpen niet terugzien in de films die in de bioscoop draaien? 

Ben je bewust bezig met representatie bij het casten? 

“Absoluut, ik wil mijn films zo divers en inclusief mogelijk maken om een zo goed mogelijke afspiegeling van de samenleving te geven. Daarom doe ik ook altijd documentair onderzoek voordat ik aan een film begin en denk ik na over mijn eigen vooroordelen. Voor Vlekkeloos vond ik het belangrijk om een tijdje rond te lopen bij de voedselbank, om tot de kern van menstruatie armoede te komen” 

Ongeveer één op de tien meisjes en vrouwen heeft wel eens problemen gehad om aan menstruatieproducten te komen, omdat ze hier geen geld voor hebben. Het niet kunnen betalen van menstruatieproducten kan zorgen voor ongemak en infecties, maar ook voor het missen van school en werkdagen. 

“Maar, ik blijf natuurlijk wel een witte maker uit ‘t Gooi. Ik ben van mening dat niet alle verhalen aan mij zijn om te vertellen. Ik heb als maker veel kansen gehad en ik vind het belangrijk dat ik me daar bewust van ben en dichtbij mijn eigen belevingswereld blijf. Ik ga geen verhaal vertellen over een cultuur waar ik niets van weet en niet mee ben opgegroeid. De makers die daar wel een deel van uitmaken kunnen dat veel beter”. 

Ik hoop dat Emma nog lang doorgaat met verhalen vertellen die dichtbij haar staan, want dit resulteert tot nu toe in rake films. Haar komende werk Zinken en Vlekkeloos houden we dan ook zeker in de gaten! 

  • Maaike Visser

    Maaike studeert rechten in Utrecht en hoopt dat later te combineren met de psychologische kant. Ze schrijft artikelen over de heersende gendernormen en hoe dat - vooral op de werkvloer - ook anders kan.

door | 26 januari 2021

Meer zoals dit

Zoek artikelen

Vers van de pers

We houden je graag op de hoogte, dus volg ons vooral op de socials!