Tussen de hoge woontorens in Amsterdam Zuidoost ligt een kleine groene oase: het Hilly Axwijk plantsoen. Niet iedere willekeurige voorbijganger die hier langs loopt of zelfs even plaats neemt op het bankje weet aan wie dit stukje natuur is opgedragen. En dat terwijl Axwijk in de jaren ‘80 en ‘90 een bekende vrouwenrechtenactiviste was die zich hard maakte voor de rechten van de ongeveer 45.000 Surinaams-Nederlandse vrouwen in de Bijlmer. Bovendien wist ze met het oprichten van de stichting Surinaamse Vrouwen Bijlmermeer op landelijk niveau aandacht te krijgen voor de emancipatie van deze groep.
Het plantsoen herinnert veel bewoners van dit stadsdeel nog dagelijks aan hun big misi Hilly Axwijk. Het wordt tijd dat deze vrouw ook buiten de Bijlmermeer bij iedereen bekend wordt.
In den beginne
Hilly Axwijk besluit, net als veel andere Surinamers in deze periode, in 1967 met haar dochter naar Nederland te verhuizen. Haar drie zoons volgen een jaar later. Het is de onrustige dekolonisatie periode voor de onafhankelijkheid van Suriname en ze hoopt dat haar kinderen een betere toekomst in Nederland krijgen. In de maanden voor de onafhankelijkheid van Suriname op 25 november 1975 vertrekken nog zo’n 40.000 Surinamers naar Nederland. Al in Suriname was Axwijk maatschappelijk betrokken geweest, zo schreef ze in een rubriek in het blad De Vrije Stem over de achtergestelde status van vrouwen.
Eenmaal in Nederland gaat Axwijk bij de gemeente Amsterdam als typiste aan de slag, terwijl ze in de avonduren een studie sociale dienstverlening volgt. Na deze opleiding wordt ze maatschappelijk werkster. Weer studeert ze naast haar nieuwe baan in de avonduren verder. Dit keer volgt ze de hbo-opleiding maatschappelijk werk. In 1980 rondt zij deze studie af met een scriptie met de titel: ‘De Surinaamse vrouw en haar “onvolledige gezin” in Nederland’. Hiervoor put ze zowel veel inspiratie uit de ervaringen na haar eigen scheiding als alleenstaande moeder als haar dagelijkse observaties in de maatschappelijke dienstverlening.
Vrouwengeschiedenis
Geschiedenisboeken werden lange tijd gedomineerd door mannen. Vrouwen kwamen er niet of nauwelijks in voor. Daar moest verandering in komen, vond Historicus Els Kloek. Ze richtte in 2004 het Digitaal Vrouwenlexicon op, waar ze biografieën publiceert van vrouwen die een bijzondere rol in de geschiedenis hebben gespeeld.
Een selectie hiervan vormde de basis voor het boek: 1001 vrouwen uit de Nederlandse Geschiedenis. Het boek is een verfrissend tegengeluid tegenover de ‘mannelijke’ geschiedenisboeken. Het werd in 2016 – volgens ons erg terecht – verkozen tot ‘beste geschiedenisboek aller tijden’.
Omdat het eerste boek niet genoeg ruimte bood voor alle vrouwen die in twintigste eeuw een belangrijke rol hadden gespeeld, verscheen in 2018 het vervolg: 1001 vrouwen in de 20ste eeuw. In deze rubriek lichten we een aantal vrouwen uit die voor ons tot op de dag van vandaag een voorbeeld zijn.
Dit is de geschiedenisles die je nooit hebt gehad, maar wel had moeten hebben.
Ondanks haar drukke werkleven is iedereen altijd welkom in de flat van ‘tante Hilly’ en vooral vrouwen kloppen vaak bij haar aan om advies te vragen. De problemen die dagelijks in haar flat besproken worden doen haar besluiten het groter aan te pakken en een stichting op te richten: de Surinaamse Vrouwen Bijlmermeer op (SVB). De stichting heeft als doel om de positie van de Surinaamse vrouw in de samenleving te verbeteren, zodat zij gelijke kansen en rechten krijgen in de Nederlandse maatschappij.
Iedereen is altijd welkom in de flat van ‘tante Hilly’
Politiek Actief
In 1984 besluit Axwijk politiek actief te worden bij de PvdA, nadat ze door de Rooie Vrouwen (de feministische organisatie van de PvdA) gevraagd is zich bij hen aan te sluiten. Binnen de PvdA in Amsterdam Zuidoost blijft ze zich inzetten voor de Surinaamse vrouw en pleit ze ook voor meer representatie van zwarte vrouwen in het stadsdeelbestuur. Een pleidooi waar vandaag de dag nog steeds niet overal in Nederland gehoor aan is gegeven.
Axwijk wordt door veel mensen als een voorbeeldfiguur gezien. Een vrouw die voor haar zelf een bron van inspiratie vormt, is Sophie Redmond. Sophie Redmond was de eerste vrouwelijke arts in Suriname en zette zich naast haar werk in voor vrouwen die geen zorg konden veroorloven en wordt daarmee als een voorvechter van vrouwenrechten gezien. Axwijk is zelfs zo onder de indruk van haar, dat ze een boek over haar leven schrijft en een prijs in het leven roept die haar naam draagt: de Sophie Redmond-onderscheiding. Deze prijs wordt nog steeds uitgereikt, nu als de Gouden Vioolspeld, aan een vrouw die zich op cultureel of maatschappelijk vlak buitengewoon heeft ingezet.
Nog steeds een rolmodel
Axwijk had deze onderscheiding zo zelf in ontvangst kunnen nemen. Met haar strijd voor de rechten van de Surinaamse vrouw was ze in de jaren ‘80 en ‘90 een pionier in Nederland. Als in 2010 het plantsoen in haar nagedachtenis onthuld zegt haar zoon Humberto Tan (ja dé Humberto Tan) over de betekenis van het werk van zijn moeder: “Ze probeerde voornamelijk vrouwen in de Bijlmer te stimuleren om een opleiding te volgen en zelfstandig te zijn en niet afhankelijk te zijn van bijvoorbeeld een man.”
In 2004 overlijdt Axwijk aan een hartstilstand op 69-jarige leeftijd. De enorme hoeveelheid mensen die bij het afscheid aanwezig waren getuigt van de grote indruk die Axwijk in haar leven heeft achtergelaten. Toch wordt Axwijk tegenwoordig vaak in één adem genoemd met haar zoon Humberto Tan. Daarmee wordt Axwijk in een lange rij geplaatst van vrouwen en moeders van wie de presentaties niet los worden gezien van die van hun zoons en mannen. Wij draaien het liever om: “Tv-presentator Humberto Tan was de zoon van de befaamde Hilly Axwijk”.
