Wat is wit feminisme?
Wit feminisme is geen feministische stroming; het is een kritiek binnen het feminisme op een bepaalde groep feministen. In de strijd voor vrouwenemancipatie houden veel feministen – bewust en onbewust – geen rekening met vrouwen voor wie ‘vrouw-zijn’ niet het enige is dat hun vrijheid en kansen beperkt. Zij hebben geen oog voor de intersectie tussen verschillende vormen van discriminatie en sluiten daarmee dus niet-witte vrouwen en minder welvarende vrouwen uit.
Wit feminisme in Nederland
Ook in Nederland bestaat de kritiek op wit feminisme al lang. In 1983 vertelde Julia da Lima, een Nederlands-Molukse feministe, in haar onaangekondigde openingsrede bij de opening van de Winteruniversiteit Vrouwenstudies in Nijmegen, het volgende: “Als ik als als zwarte vrouw het programmaboekje Vrouwenstudies opensla en doorblader, dan kom ik al snel tot de conclusie dat er voor mij, als zwarte vrouw, amper iets bij is wat echt belangrijk is, wat aandacht besteed aan de positie van zwarte vrouwen binnen vrouwenstudies.”
De term ‘zwart’ in feministische literatuur
Veel Nederlandse vrouwen met verschillende etnische achtergronden kwamen begin jaren 80 bij elkaar onder de Zwarte, Migranten- en Vluchtelingenvrouwenbeweging (ZMV-Vrouwenbeweging). Ze waren ontevreden over het overwegend witte Nederlandse feminisme. Geïnspireerd door Amerikaanse zwarte feministen en de openingsrede van Da Lima, opperde een collectief van Indische en Molukse vrouwen in 1984 de term ‘Zwarte vrouwen’. Hierbij ging het om alle vrouwen die niet wit waren; alle vrouwen die met racisme te maken hadden vielen hieronder. Tegelijk verving de term ‘wit’ ‘blank’. Die vormde een tegenstelling met ‘zwart’ en had niet dezelfde koloniale betekenis als ‘wit’.
Bron: Atria
Kapitalisme = seksisme + racisme + klassisme
En toch, ondanks jaren van kritiek op de dominante rol van witte vrouwen binnen het feminisme zijn er nog steeds veel feministen die vooral oog hebben voor de obstakels die de vrouwen uit hun welvarende, witte bubbel ervaren. De zes-vinkers die binnen het feminisme geen plaats zien (of misschien, gunnen) voor verhalen van vrouwen die niet alleen met discriminatie in de vorm van seksisme te maken hebben.
Single issue feminism
De titel Kapitalisme = seksisme is natuurlijk niet onwaar, maar het kapitalisme reduceren tot één enkel probleem schiet het hele doel voorbij. En dat is nu precies wat wit feminisme doet; de vrouwenemancipatie reduceren tot alleen het aanpakken van discriminatie op basis van geslacht. Maar op deze manier streef je niet voor gelijke rechten voor alle vrouwen. Crenshaw beschrijft het als volgt: “Deze focus op de meest bevoorrechten in de groep marginaliseert degene die [op meerdere manieren discriminatie ervaren] en verduistert beweringen die je niet kunt begrijpen als het resultaat van aparte bronnen van discriminatie.”
Wit feminisme reduceert de vrouwenemancipatie tot alleen het aanpakken van discriminatie op basis van geslacht, maar zo krijgen nooit alle vrouwen gelijke rechten.
Een feminisme voor álle vrouwen
Natuurlijk kan niet elk feministisch werk aandacht schenken aan alle situaties van alle vrouwen. Een stuk over seksisme in de academie zal vrouwen in de zorg waarschijnlijk minder aanspreken. Wat wel kan, is bewust zijn van de aannames die je doet, van de vrouwen over wie je schrijft en nog belangrijker, van de vrouwen over wie je niet schrijft. Het is dus an sich niet erg dat Smithuijsen vooral over vrouwen uit haar eigen omgeving schrijft. Alleen is het wel erg dat ze deze bias nauwelijks erkent of er überhaupt bewust van is. Zo doet ze alsof haar betoog over alle vrouwen gaat, terwijl ze het alleen lijkt op te nemen voor een zeer selecte, bevoorrechte groep vrouwen.
