3 schrijfsters die de moslimgemeenschap meer nuance bieden

Home > Magazine > Rolmodellen > 3 schrijfsters die de moslimgemeenschap meer nuance bieden
schrijfsters
We praten vaak over vrouwen met een islamitische achtergrond, maar horen zelden hun eigen verhaal in de media. Daarom licht Feminer 3 schrijfsters uit die hun unieke kijk geven op de moslimgemeenschap.

Door Salomé Tans

Salomé doet een master Civiel recht in Leiden, wat ze combineert met het redactiewerk binnen Feminer. Haar passie voor taal en feminisme zet ze in om de onderliggende processen in de samenleving te begrijpen én bloot te leggen.

22 november 2021

door | 22 november 2021

Eerder dit jaar kwam de film ‘Meskina’ uit, gemaakt door onder andere Soundos El Ahmadi. Het is een antwoord op de Nederlandse romcom, maar mét realistische islamitische vrouwen erin. In El Ahmadi’s woorden, vrouwen die “geen jihadist zijn, de hele tijd in elkaar worden geslagen of hun seksualiteit niet kunnen uiten”. ‘Meskina’ voelt als een frisse wind, in een filmwereld waar islamitische vrouwen herhaaldelijk in hokjes worden geduwd. 

Die stereotypering speelt zich niet alleen af op het witte doek, maar ook in de literaire wereld. Een inventarisatie in de bieb zou een logische beginplek zijn om schrijfsters met een islamitische achtergrond te vinden. Maar die zoektocht is al snel afgelopen: er zijn meer boeken te vinden van witte schrijvers over islamitische vrouwen, dan boeken van deze vrouwen zelf. Erg tekenend voor de manier waarop de Nederlandse samenleving omgaat met deze vrouwen: er wordt erg veel óver hen gepraat, maar te weinig mét hen.

Wat de redenen hiervoor ook mogen zijn – het is ontzettend belangrijk dat de schrijfsters die er wél zijn, meer aandacht krijgen. Er zijn namelijk zó veel verschillende ervaringen en opvattingen – die moeten worden gedeeld. Niet alleen omdat het interessant is, maar vooral om het pad vrij te maken voor de jongere generatie.  

‘Meskina’ laat zien dat vrouwen met een islamitische achtergrond zélf met materiaal aan moeten komen om stereotypen omver te werpen. Dus hoe staat het met hun persoonlijke verhalen? Feminer zet drie schrijfsters voor je op een rij die hierin het voortouw namen. 

we vonden meer boeken van witte schrijvers over islamitische vrouwen, dan boeken van deze vrouwen zélf

Ongelukkig in de Marokkaanse gemeenschap

Naima El Bezaz (1974 – 2020) staat bekend om haar cynische schrijfstijl en het aansnijden van onderwerpen die een taboe zijn binnen de moslimgemeenschap. Nadat ze op haar vierde jaar vanuit Marokko naar Nederland komt, behoren zij en haar familie direct tot de Marokkaanse gemeenschap in Nederland. 

El Bezaz vindt deze gemeenschap uiteindelijk meer een belemmering. Dit komt onder andere door de cultuurshock die ze ervaart; er is een ontzettend groot verschil tussen de vrouwen uit haar geboorteplaats en de Marokkaanse vrouwen in Nederland. El Bezaz werd van kinds af aan omringd door vrouwen die sterk zijn van wil én karakter. Deze eigenschappen ziet ze niet terug bij Marokkaanse vrouwen in Nederland.  

Maar ook over die sterke vrouwen in Marokko is El Bezaz niet alleen maar lovend: ze hebben weliswaar veel invloed op het gezin, maar dat is niet per se positief voor de positie van de vrouw. Het zijn namelijk vróuwen die de beknellende tradities in Marokko in stand houden. Als voorbeeld gebruikt ze het feit dat moeders het dominante gedrag van hun zoon niet afkeuren, maar juist steunen. 

In ‘Het gelukssyndroom’ snijdt ze een van de grootste taboeonderwerpen aan binnen de moslimgemeenschap: psychische problemen onder vrouwen. Dit onderwerp gaat haar aan het hart, aangezien El Bezaz altijd al uitgesproken was over haar eigen depressies. “Als ik gelukkig was, zou ik niet kunnen schrijven”, stelt ze op 21-jarige leeftijd in een interview. De melancholie is voor haar nodig om te kunnen schrijven – het houdt haar scherp. Tot verdriet van velen is het schrijven niet genoeg, en maakt ze in 2020 een einde aan haar leven. 

In ‘De verstotene’ uit El Bezaz felle kritiek op het moslimfundamentalisme en beschrijft ze expliciet seksuele scènes. Dit levert haar zo veel bedreigingen op dat ze een aantal jaar stopt met schrijven. 

Daarna maakt ze een comeback met ‘Vinexvrouwen’, dat een enorm succes wordt. De naam zegt het misschien al, maar deze roman beschrijft – met erg veel spot – het soms saaie leven als moeder in een woonwijk. Met dit boek wil El Bezaz losbreken uit het hokje van de ‘allochtone schrijver’. Ze identificeert zich immers totaal niet met de Marokkaanse gemeenschap in Nederland. 

El Bezaz snijdt een van de grootste taboeonderwerpen aan binnen de moslimgemeenschap: psychische problemen onder vrouwen

Losbreken van de familie

Lale Gül is feller in haar kritiek op de islam, en met die boodschap weet ze een breed (internationaal!) publiek te bereiken. In 2021 verschijnt haar debuutroman ‘Ik ga leven’ en dit wordt meteen een van de bestverkochte boeken van het jaar. 

Gül beschrijft hierin dat het combineren van haar twee identiteiten – haar westerse, Nederlandse identiteit en haar islamitische identiteit – langzaam maar zeker onmogelijk wordt. Slechts tot een bepaalde leeftijd bieden de leefregels van het streng islamitische milieu haar zekerheid. 

Maar al vrij snel wordt duidelijk dat een kritische houding niet wordt gewaardeerd door haar ouders. Hiermee zou ze namelijk de heiligheid van God in twijfel zou trekken. Volgens Gül is het “niet de bedoeling dat je kritisch bent over de godsdienst, want dat betekent dat je kritisch bent over de regels van god, en god is heilig.” Het begint steeds meer te botsen met haar familie over haar kleding, het gearrangeerde huwelijk en de rol van vrouwen in de maatschappij. 

Uiteindelijk breekt Gül los van het streng islamitische milieu, met alle gevolgen van dien. Ze wordt verstoten door haar familie en ontvangt meerdere (doods)bedreigingen uit de fundamentalistische hoek. Wel vertelt ze aan onze collega’s van Feminer de Podcast dat ze enorm trots is op de invloed die haar boek uitoefent: ze ontving duizenden reacties van lezers die in hetzelfde schuitje zitten en hun ervaringen met haar deelden. 

‘Ik ga leven’ geeft een stem aan alle mensen die zich, net als Gül, beklemd voelen door een streng islamitisch milieu. 

Maar haar boodschap werkt niet alleen verbindend. Eerder dit jaar gebruikte Geert Wilders het boek als voorbeeld voor de mislukte integratie in Nederland. Gül zelf was te gast bij het extreemrechtse Café Weltschmerz en laat zich kritisch uit over massa-immigratie en de invloed van de islam.

Ondanks de aandacht in het rechtse politieke landschap, heeft ze vooralsnog geen ambities in die hoek. Ze werkt nu aan haar tweede boek en wil zich ontwikkelen tot een succesvol schrijfster en opiniemaker. 

‘Ik ga leven’ geeft een stem aan alle mensen die zich, net als Gül, beklemd voelen door een streng islamitisch milieu

Tradities begrijpen en koesteren

De laatste schrijfster op onze lijst heeft juist een andere visie op de islam. Naema Tahir is schrijfster en juriste, en komt uit een migrantengezin met Brits-Pakistaanse ouders. Aanvankelijk zet ze zich ook af tegen de tradities die haar ouders haar willen opleggen, en breekt ze op jonge leeftijd met deze tradities. Haar vroege werk (zoals haar debuut ‘Een moslima ontsluiert’) gaat over de moslimidentiteit en beschrijft haar ervaring als migrant.

Maar waar El Bezaz en Gül breken met de islamitische tradities, pleit Tahir voor een genuanceerde middenweg. Op latere leeftijd doet ze onderzoek naar de emancipatie van vrouwen met een migratieachtergrond, en in het bijzonder naar het huwelijk in groepsculturen. Ze ziet dat hoogopgeleide vrouwen in islamitische culturen zich sneller emanciperen op dit vlak. 

Voor sommigen kan deze emancipatie misschien niet snel genoeg komen, maar Tahir vindt dat de keuze voor een gearrangeerd huwelijk óók gerespecteerd moet worden. Tahir stelt dat in streng islamitische gemeenschappen zo’n huwelijk niet als dwang wordt gezien, maar als traditie.

Bovendien verdedigt ze ook het systeem van het gearrangeerde huwelijk. Zo’n huwelijk biedt namelijk bescherming vanuit de groep. Binnen deze gemeenschappen treed je niet in je eentje in een huwelijk, maar is het een verbinding tussen twee families. 

Waar het huwelijk in veel westerse landen de ultieme uiting is van liefde, vindt Tahir dat het huwelijk veel pragmatischer benaderd moet worden. Bovendien kijken de ouders van het bruidspaar nu eenmaal rationeler naar ‘het huwelijk als overeenkomst’ dan hun kinderen. 

Wel vindt Tahir dat de kinderen áltijd de mogelijkheid moeten hebben om een potentiële partner te weigeren. Ze erkent dan ook dat sommige ouders te ver gaan en gedwongen huwelijken onacceptabel zijn. Mede door haar proefschrift ‘The Arranged Marriage – Changing Perspectives on a Marital Institution’ identificeert Tahir zich nu meer met de opvattingen van haar ouders. Wel benadrukt ze dat de vrouw onafhankelijk moet blijven.

Waar het huwelijk vaak de ultieme uiting van liefde is, mag het van Tahir juist veel pragmatischer benaderd worden

  • Salomé Tans

    Salomé doet een master Civiel recht in Leiden, wat ze combineert met het redactiewerk binnen Feminer. Haar passie voor taal en feminisme zet ze in om de onderliggende processen in de samenleving te begrijpen én bloot te leggen.

door | 22 november 2021

Meer zoals dit

Zoek artikelen

Vers van de pers

We houden je graag op de hoogte, dus volg ons vooral op de socials!