Burgemeester Femke Halsema ligt deze week zwaar onder vuur. In het programma ‘M’ vraagt Hedy d’Ancona zich hardop af of dit ook was gebeurd als ze geen vrouw maar een man was geweest. En waarom roepen Sylvana Simons en Romy Boomsma zoveel woede op bij vrouwen terwijl zangeres Merol door vrijwel iedereen wordt bemind? Milou Deelen en Daan Borrel onderzochten voor hun boek ‘Krabben – van vrouw tot vrouw’ het krabbenmandeffect: waarom vrouwen elkaar veroordelen en hoe we elkaar daarvan kunnen bevrijden.
Feminer sprak Daan Borrel over veroordeling, schaarste en solidariteit. Kortom: hoe komen we uit die mand?
Sylvana Simons, Romy Boomsma en Merol, drie hele verschillende vrouwen. Waarom krijgen de eerste twee zoveel woede over zich heen en heeft Merol hier veel minder last van?
”Wat deze drie vrouwen met elkaar gemeen hebben is dat ze hun kop boven het maaiveld uitsteken en dat ze vrouw zijn. Vrouwen worden op een andere manier beoordeeld dan mannen in onze maatschappij. Blijkbaar hebben we een heel nauw begrip van een vrouw die van zich laat horen en als ze het al doet dan eigenlijk het liefst ook niet te hard. Merol gebruikt veel humor wat haar boodschap relativeert en waardoor ze minder kritiek krijgt, denken wij.”
Veel van de haat die deze drie vrouwen over zich heel krijgen komt van andere vrouwen, is dat wat ‘krabben’ inhoudt?
”Ja! Supervreemd eigenlijk want je zou denken dat we als vrouwen alleen maar baat hebben bij andere vrouwen die de weg voor ons vrijmaken. Het krabben gebeurt dan ook als reactie op een situatie waarin we ons bedreigd voelen. Onder vrouwen heerst namelijk een gevoel van schaarste en concurrentie. Het idee luidt dat we niet allemaal liefde kunnen krijgen of niet allemaal de beste baan kunnen bemachtigen.
Voor ons onderzoek spraken we Margriet van Heesch en die legde het heel duidelijk aan ons uit: Op dit moment zijn er op de UvA van de 100 hoogleraren 25 vrouw. Als je een man bent en jij en je drie beste vrienden willen hoogleraar worden dan kan dat dus gewoon. Maar als je een vrouw bent en je drie beste vriendinnen willen dit ook, dan weet je dat er veel minder plek voor je is en dat je er dus om moet strijden.
We wilden dit boek allereerst schrijven om te laten zien hoe gek het is dat wij vrouwen dit doen, maar ook dat dit niet vrouw eigen is. Het is een reactie op de huidige patriarchale maatschappij. Vrouwen worden bijna gedwongen om zich niet solidair op te stellen.”
We wilden laten zien hoe gek het is dat vrouwen elkaar omlaag halen. maar ook dat dit niét vrouw-eigen is
Feminer Woordenboek
De Krabbenmand: Volgens Daan Borrel: ”Het is een metafoor voor hoe mensen die als groep gemarginaliseerd worden en naar elkaar gaan uithalen. Meerdere krabben in een mand bijten en verwonden elkaar in plaats van dat ze elkaar helpen om samen uit de mand klimmen. Als ze elkaar met rust zouden laten, zouden ze gewoon stuk voor stuk uit de mand kunnen klimmen.”
Het Queen Bee effect: Volgens Belle Derks: ”Het gaat om gedrag van vrouwen die omhoog klimmen in organisaties waar dat niet gebruikelijk is en die zich dan afzetten tegen andere vrouwen. Ze stellen zich bijvoorbeeld heel mannelijk op, nemen afstand van andere vrouwen en ze zetten zich niet voor hen in.”
Slutshaming: Iemand massaal en veelvuldig een ‘slet’ noemen vanwege kleding, make-up of bijvoorbeeld seksueel gedrag. Milou Deelen, co-auteur van ‘Krabben’, ging in 2017 viraal met haar protest tegen slutshaming bij studentenvereniging Vindicat: ”Mijn seksualiteit is van mij en daar heb ik als vrouw evenveel recht op als een man. Als jongens openlijk over seks spreken, is dit tof. Als meisjes dit doen, daalt ons respect of onze waardigheid.”
Hoogleraar psychologie, Belle Derks, stelt in NRC dat mannen ook niet voor andere mannen opkomen.
Eigenlijk gedragen vrouwen zich dus net zoals mannen, maar omdat we van vrouwen verwachten dat ze coöperatief zijn vinden we vrouwen die dat niet zijn een bitch.
”Dat is precies de dubbele standaard waar vrouwen aan worden gemeten. Wij zeggen in ons boek ook niet dat het niet tussen mannen gebeurt, of tussen mannen en vrouwen, alleen hebben we ervoor gekozen om ons te focussen op het gedrag tussen vrouwen onderling. Een vrouw krijgt namelijk over het algemeen met een dubbele veroordeling te maken: door mannen en door vrouwen. Mannen worden meestal alleen door andere mannen veroordeeld.
Tegelijkertijd zie je in grotere bedrijven zoals de universiteit dat mannen wel degelijk andere mannen helpen, dat is voor vrouwen lastiger want vrouwen hebben minder aanzien en verdienen ook minder. Als een vrouwelijke hoogleraar allemaal andere vrouwen gaat benoemen krijgt haar hele departement uiteindelijk minder aanzien.”
Het queen bee effect wordt ook vaak als reden aangehaald waarom vrouwen andere vrouwen niet verder helpen. Is dat een vergelijkbaar fenomeen?
”Het is één manier van krabben. Maar daar zullen veel vrouwen zich niet in herkennen omdat ze niet in de top van een bedrijf werken. ‘Krabben’ gebruiken wij als algemene term voor allerlei verschillende manieren waarop vrouwen andere vrouwen veroordelen. Slutshaming is een ander voorbeeld hiervan. Maar geen van deze vormen van gedrag komt voort uit een ‘natuurlijke’ keuze van de vrouw.”
Als een vrouwelijke hoogleraar alleen andere vrouwen benoemt, daalt het hele departement uiteindelijk in aanzien.
Hebben jullie door het interviewen van andere vrouwen en het schrijven van het boek een oplossing gevonden voor het krabben?
”Ik denk dat de eerste stap is dat we ons realiseren dat dit gebeurt en het ook toegeven. Dat zit echt in de kleinste dingen. Bijvoorbeeld als je beste vriendin een shirtje aandoet en je denkt “Oeh dat staat haar eigenlijk heel goed” maar dat je dan zegt “Nou ik weet niet of je die aan moet doen”. Als je zelfverzekerd bent dan hoef je andere vrouwen niet omlaag te halen. Ik denk dat als we dat met vrouwen bereiken dat we dan zo veel sterker zijn. Een traditioneel beeld van de vrouw is dat zij telkens bevestiging moet zoeken bij de man. Dat hoef je niet meer te doen als je zo veel coole vrouwen naast je hebt staan. Als we meer solidariteit hebben met elkaar dan kunnen we met zijn allen uit die mand komen.”
Dat lijkt mij wel moeilijk, omdat toch ook vaak onbewust gedrag is.
”Het bewust worden is vaak ook helemaal niet zo leuk omdat je merkt dat je, of andere vrouwen ontzettend de hemel in prijst, of dat je inderdaad andere vrouwen omlaaghaalt uit onzekerheid. Maar na die eerste stap van bewustwording kan je op een gegeven moment ook tegen elkaar zeggen “Hey girl, gezellig hé, hier in de krabbenmand?” Want als je een andere vrouw omlaag houdt dan blijf je dat zelf eigenlijk ook. Als groep vrouwen blijven we dan lager in rang.”
Hey girl, gezellig hè, hier in de krabben-mand!
Zie jij in het vrouwenqoutum ook een oplossing?
”Jazeker, zolang er niet letterlijk meer ruimte wordt gecreëerd voor vrouwen zal dat idee van schaarste aanhouden en zullen vrouwen zich minder solidair naar elkaar opstellen.”
Is het neerkijken op vrouwen die deeltijd werken ook een goed voorbeeld van krabben?
”Ja dat is een heel goed voorbeeld. We hebben zo’n sterk beeld van hoe een vrouw het allemaal moet doen. Als vrouwen op een nare manier worden tegengehouden om meer te werken terwijl ze dat eigenlijk wel willen dan is dat natuurlijk heel vervelend. Maar er zijn ook vrouwen die daar gewoon voor kiezen en die dat liever willen. Wie zijn andere vrouwen dan om dat af te keuren? Ik denk dat alle soorten vrouwen nodig zijn dus ook vrouwen die in deeltijd werken en meer tijd met hun kinderen willen doorbrengen.”
Wat zou je tot slot nog als tip willen meegeven?
”Sylvana Simons doet elke ochtend vijf minuten aan bewuste zelfliefde, om alle kritiek de ze de rest van de dag over zich heen krijgt het hoofd te kunnen bieden. Ze gaat dan voor de spiegel staan en complimenteert zichzelf met de dingen waarmee andere haar niet complimenteren, ze kijkt zichzelf aan in plaats van naar zichzelf. En wees solidair naar andere vrouwen toe. Kijk wat je eigen weg is en hoe je anderen kan steunen, ook als ze niet dezelfde doelen hebben als jij.”
Alles wat is aangeleerd, valt ook weer af te leren. En van dat krabben moeten we af, zo veel is duidelijk. ‘Krabben – van vrouw tot vrouw’ is nu te koop!
