Door Janneke van Heugten komen vrouwelijke experts vaker in de media

Home > Magazine > Rolmodellen > Door Janneke van Heugten komen vrouwelijke experts vaker in de media
Janneke van Heugten
Voor onze campagneweek Maak Plaats in de Pers interviewden we Janneke van Heugten, oprichter van platform Vaker in de Media.

Door Tara Mohunlol

Hoewel ze een master Sociologie doet in Amsterdam, is Tara een Rotterdammert pur sang. Ze is kritisch, nieuwsgierig en weet van aanpakken. Als hoofdredacteur van ons Online Magazine is ze dan ook helemaal in haar element.

9 maart 2023

door | 9 maart 2023

In de maatschappelijke discussie rondom representatie in de media zwaait Janneke van Heugten de scepter. Ze ziet al jaren hoe vrouwelijke experts de toegang tot de media wordt versperd en zet zich in voor het oplossen van dat probleem. Ze begon ooit een PR-bureau voor vrouwelijke ondernemers. Natuurlijk hielp ze ook weleens mannen, maar dan wél voor een iets hogere prijs. Verder is ze het brein achter ‘Vaker in de Media’, een platform dat contact tussen deskundigen en journalisten faciliteert. Hun database bestaat op dit moment uit 3300 deskundigen, waarvan 90% vrouw. 

Geen wonder, dus, dat van Heugten zich uitspreekt tegen de ouderwetse werkwijze van journalisten. “Ik blijf maar horen dat de bal bij de vrouwen zelf ligt, of dat vrouwelijke experts er “simpelweg niet zijn”. Maar onze database is groter dan die van het ANP. En hij is nog gratis ook!” 

Wanneer ik de Zoom meeting betreed, zit van Heugten klaar. Ze heeft professioneel opnameapparatuur boven haar hoofd hangen en een scherm achter zich van vergelijkbare kwaliteit. Ter vergelijking: ik neem het interview op met mijn telefoon en in de hoek van mijn schermp puilt mijn wasmand zichtbaar uit. Ik raak lichtelijk geïntimideerd door de strakke opstelling en vraag me af of deze PR-vrouw niet té glad is voor dit gesprek. 

Gelukkig hoef ik me daar geen zorgen om te maken. Janneke van Heugten is pragmatisch en barst van het maatschappelijk engagement. Naast haar PR-taken heeft ze namelijk ook veel onderzoek gedaan naar representatie in de media. Bijvoorbeeld voor The EU Institute of Gender Equality en de Raad van Europa. Geen kleine spelers. Wanneer ik haar vraag naar de stand van zaken in het medialandschap, druipt haar expertise er vanaf.

Een realistische afspiegeling van de samenleving

Komen vrouwelijke experts écht zo weinig aan het woord?

“Je ziet dat het percentage vrouwelijke deskundigen van 1995 tot 2015 stil heeft gestaan, namelijk op 12% en nu blijft het vastzitten op een kwart. Dat is al een hele vooruitgang, maar het is nog steeds geen realistische afspiegeling van de samenleving. Dáár zet ik me juist voor in. 

Wanneer je aan iemand vraagt hoe het zit, hoor je vaak: “Dat is toch allang opgelost?”, terwijl dat percentage dus blijft hangen. Ik denk dat we met elke extra vrouw in de media het idee krijgen dat “de vrouwen wel vertegenwoordigd zijn”. Maar de cijfers zeggen iets anders. Daarom is het belangrijk om gewoon te turven, al is het maar als een soort reality check. Zeker bij dingen die met publiek geld worden gemaakt.”

De cijfers zeggen misschien iets anders, maar die zeggen ook niet álles, toch?

“Nee, dat klopt. Dat zie je bijvoorbeeld bij vrouwen. Als je strikt naar de cijfers kijkt, zie je dat in 2020 heel veel vrouwen aan het woord komen. Maar dat had er juist mee te maken dat vrouwen toen vaak gevraagd werd “hoe ze dat nou thuis doen, met zieke kinderen”. Dus dan worden vrouwen alsnog in de huiselijke sfeer geplaatst, wat stereotypen versterkt.”

Van Heugten veranderde de naam van haar platform van Vrouwen in de Media naar Vaker in de Media. Ze zag namelijk dat vrouwen niet de enige groep was die onvoldoende gerepresenteerd worden in de media.

Merk je dat alleen bij vrouwen? Of zie je iets vergelijkbaars bij mensen van kleur?

“Waar zowel vrouwen als mensen van kleur tegenaan lopen, is dat ze niet op een stereotype manier geportretteerd willen worden. Er zijn nu bijvoorbeeld heel veel Turkse mensen die nu aan het woord komen, vanwege de aardbeving. Dat is heel logisch, want men wil hun verhalen horen. Maar veel van hen hebben überhaupt een interessant beroep waarover ze in de media zouden kunnen praten. Alleen horen we die daarna vaak niet meer over hun vak.”

Waar zowel vrouwen als mensen van kleur tegenaan lopen, is dat ze niet op een stereotype manier geportretteerd willen worden

Bij wie ligt de verantwoordelijkheid?

Hoe kan dit anno 2023 nog steeds gebeuren?

“We beoordelen mensen nog steeds anders. Wie het nieuws maken, bepalen ook nog steeds hoe het nieuws gebracht wordt. En vanuit welk kader. Daarom is meer diversiteit op redacties cruciaal. Door een breder palet aan perspectieven, vallen blinde vlekken meer op. Bovendien krijg je daarmee andere netwerken.”

Ik geloof dat opleidingen journalistiek tegenwoordig voor de helft uit vrouwen bestaan. Zal het probleem zich dan niet vanzelf oplossen?

“Op veel redacties is er een betere man-vrouw verhouding. Maar qua kleur is er nog een enorme winst te behalen. Dat zie je bijvoorbeeld bij opleidingen journalistiek; die zijn echt onwijs wit. Daarnaast lopen vrouwen ook tegen het feit aan dat er een hele masculine sfeer hangt op redacties. Daarnaast: voor jou tien andere redacteuren. We hebben het gezien bij De Wereld Draait Door, dat is wel een typerende masculine omgeving. Je hoort het gewoon vaker. Soms voelen vrouwen daardoor een grotere drempel om volledig zichzelf te zijn.”

Zie je dat werkgevers het gebrek aan diversiteit proberen te verbeteren?

“Ja, zeker. Redacties werven steeds vaker bij andere opleidingen, zoals sociologie of politicologie en leiden mensen dan min op meer op de vloer op tot journalist. Maar eigenlijk is het natuurlijk te zot voor woorden dat de opleidingen journalistiek tekort schieten.”

En wat betreft die masculine cultuur? Wat is dat eigenlijk?

“Tja, het moeilijke is dat je dan zelf snel in stereotypen gaat redeneren. Dat vind ik lastig: prestatiegericht zijn wordt gezien als iets mannelijks, maar ik ken veel vrouwen die ook zo zijn. Wat ik wel hoor van experts is dat vrouwen meer gericht zijn op de gezamenlijke prestatie. Mannen letten dan vaker op hun individuele prestatie. 

Er mag best meer stilgestaan worden bij het sociale aspect van de werkvloer; dat men gaat nadenken over hoe ze een werksfeer kunnen creëren die écht inclusief is. Een werkvloer waar iedereen tot zijn, haar of diens recht kan komen.”

Ik hoor je veel zeggen over de rol van de media en van de werkgevers. Ligt de bal niet ook bij de vrouwen zelf?

“Zeker. Ik vind dat vrouwen vaker ja moeten zeggen. Dat vertel ik mijn klanten ook vaak. Ik ken bijvoorbeeld een wethouder die door de pers werd benaderd omdat ze een hoofddoek draagt en hiermee zorgt voor meer diversiteit in het college. Dat wilde ze niet: haar expertise ligt bij brede scholen en bij de jeugd. Dat zijn relevante en belangrijke thema’s, dus ik snap goed dat ze het daar liever over had gehad. 

Maar tegelijkertijd denk ik: “Als je hier ja op zegt, kan je meteen zeggen: weet dat mijn expertise ergens anders ligt.” Dan kan je dat contact warm houden. Het is te zot voor woorden dat die bal bij de deskundige zelf ligt, maar het kan wel erg effectief zijn.”

Aha, dus meerdere partijen kunnen die verantwoordelijkheid nemen.

“Absoluut. Hoewel vrouwen zelf wat meer initiatief kunnen tonen, blijven redacteuren toch vaak uit dezelfde vijver vissen. Dan moet je ook niet gek opkijken als je almaar dezelfde gezichten aan tafel ziet. Dus ik vind het een beetje hypocriet om de bal alleen bij vrouwen te leggen; journalisten blijven ook gewoon op dezelfde manier werken.”

Hoewel vrouwen zelf wat meer initiatief kunnen tonen, blijven redacteuren toch vaak uit dezelfde vijver vissen. Dan moet je ook niet gek opkijken als je almaar dezelfde gezichten aan tafel ziet

De Vrouw in de Media Awards

15 jaar geleden nam je samen met Marga Miltenburg, de vrouw achter ZijSpreekt het initiatief voor de Vrouw in de Media Awards. Waarom een award?

“Ze zijn bedoeld om rolmodellen in het zonnetje te zetten. Op het moment dat je in de media verschijnt, bén je al een rolmodel. Daar mag je best trots op zijn. Dat is voor vrouwen soms best nog wel lastig. Zelf ben ik opgegroeid met het idee dat “bescheidenheid mijn mooiste eigenschap is”. Dus, toen ik vaker in de media verscheen, deed dat nog weleens wenkbrauwen fronsen. Maar die fronsen verdwenen wanneer anderen uitten hoe trots ze op me waren.

Bovendien is het niet zo dat bescheidenheid gelijk staat aan onzichtbaarheid. Kijk maar naar Sterrin Smalbrugge, de ecologe. Die oogt heel introvert, dat zegt ze zelf ook. Maar ze brengt haar expertise juist heel sterk over. Dus wees ook vooral jezelf, anders prikt men er toch wel doorheen.”

Het is een privilege om je als vrouw uit te mogen en kunnen spreken – en bovendien inspireer je anderen met jouw verhaal. Laat je dus niet uit het veld slaan door mensen die je het zwijgen opleggen. Laten wij, het Nederlandse medialandschap, maar ook als vrouwen zelf, er alles aan doen om de stem van vrouwen te vieren.

  • Tara Mohunlol

    Hoewel ze een master Sociologie doet in Amsterdam, is Tara een Rotterdammert pur sang. Ze is kritisch, nieuwsgierig en weet van aanpakken. Als hoofdredacteur van ons Online Magazine is ze dan ook helemaal in haar element.

door | 9 maart 2023

Meer zoals dit

Zoek artikelen

Vers van de pers

We houden je graag op de hoogte, dus volg ons vooral op de socials!