“Me wassen voor ik naar kantoor ga? Waarom zou ik dat doen?” Onverschillig keek hij me aan. En daar, precies op dat moment, had ik een I was today years old when I learned…-momentje. Ik was 24 jaar oud toen ik erachter kwam dat lang niet alle mannen hun gezicht en oksels wassen voor ze naar hun werk gaan. En dat roept de vraag op: wat betekent ‘verzorgd zijn’ op de werkvloer eigenlijk – en hoe verschilt dat tussen genders?

Ik bedoel, begrijp me niet verkeerd; in lockdowntijden zit ik ook regelmatig in mijn pinguïnpyjama achter mijn laptopscherm (soms met een trui erover zodat het lijkt alsof ik wél aangekleed ben). Maar als ik naar kantoor ga, worden van mij als vrouw toch andere dingen verwacht. Minstens een goede outfit, maar als je echt ‘professioneel’ en ‘representatief’ wilt zijn ook nog hakken en make-up.

‘Verzorgd zijn’ op de werkvloer

Tijdens mijn onderzoek voor een uiteindelijk onafgemaakte scriptie, sprak ik met een aantal vrouwen over het belang van uiterlijk. Er waren meerdere vrouwen die zeiden zich zonder make-up liever niet op kantoor te vertonen. Niet omdat ze zich dan niet mooi voelden, maar omdat ze zich dan niet ‘verzorgd’ voelden.

Make-up werd dus niet gezien als iets extra’s, wat je kunt dragen als je daar zin in hebt, maar als een soort basisvoorwaarde voor een verzorgd uiterlijk. Naast lekker ruiken, een good hair day en een outfit die er níet uitziet alsof je zomaar iets uit de kast hebt getrokken, welteverstaan.

Make-up werd niet gezien als iets extra’s, wat je kunt dragen als je daar zin in hebt, maar als een basisvoorwaarde voor een verzorgd uiterlijk.

Aan mannen zou daarentegen nooit gevraagd worden ‘of ze ziek zijn’ als ze geen make-up dragen. Stel je even voor hoe belachelijk dat zou zijn, en zie daar het verschil.

Sterker nog, voor mannen is speciaal het fenomeen bed hair uitgevonden: het kapsel dat eruit ziet alsof ze net uit bed komen rollen. En da’s niet onverzorgd – nee, dat is sexy. Dat is hip. Dat is… nou ja, je snapt het punt. Verzorgd zónder er moeite voor te hoeven doen.

De zaak van Ann Hopkins

Als vrouw lijk je dus sneller beoordeeld te worden op je uiterlijk door werkgevers en collega’s, en ik ben – gelukkig – niet de eerste die dat opmerkt. Al in de jaren ‘80 klaagde Ann Hopkins, een succesvolle businessmanager, haar voormalig werkgever Price Waterhouse aan voor seksistische discriminatie.

Hopkins was senior manager bij het bedrijf en was één van de 88 kandidaten die overwogen werden als partner van het bedrijf (saillant detail: de andere 87 waren mannen). Nogal wat concurrentie dus, maar ze was wel een logische kandidaat omdat ze veel succes boekte voor het bedrijf. Desondanks werd ze twee keer achter elkaar geen partner, volgens haar omdat ze er niet uitzag en zich niet gedroeg zoals ‘vrouwen dat horen te doen’ – zoals ze meerdere keren te horen had gekregen.

Hopkins ging uiteindelijk weer bij hetzelfde bedrijf werken, en leidde daar toen één van de meest diverse én winstgevende teams.

De rechtszaak bereikte het Hooggerechtshof van de VS, waar in 1989 werd besloten dat Price Waterhouse inderdaad had gediscrimineerd op basis van stereotype genderrollen. Fun fact: Hopkins ging uiteindelijk weer bij hetzelfde bedrijf werken, en leidde daar toen één van de meest diverse én winstgevende teams.

Ik hoor je denken: “Maar ja, dat was 1989… Nu heeft uiterlijk toch geen invloed meer op je werk?” Nou… jawel. Zoals de zaak van Hopkins zijn er namelijk talloze. Neem de zaak van Elysa J. Yanowitz in 2005, die ontslagen werd omdat ze niet ‘hot’ genoeg was om parfum te verkopen. Of de zaak van Darlene Jespersen in 2006, die haar werkgever aanklaagde omdat in de regels stond dat ze per se make-up moest dragen. Jespersen kreeg trouwens geen gelijk, omdat er ook bepaalde regels waren voor mannen – waaronder dat ze géén make-up mochten dragen.

Lookism

Dit fenomeen wordt ook wel lookism genoemd: discriminatie op de werkvloer gebaseerd op hoe een werknemer eruitziet. Een grootschalig onderzoek in Duitsland laat bijvoorbeeld zien dat mensen die als aantrekkelijk worden gezien, gemiddeld meer werken. Dat geldt voor zowel mannen als vrouwen.

mensen verwachten dat een vrouw met een meer ‘feminien uiterlijk’ eerder een basisschooldocent is dan een wetenschapper.

Maar hoewel ook mannen bijvoorbeeld verwacht worden zich te scheren, zijn er nog steeds veel meer ongeschreven regels voor hoe vrouwen eruit moeten zien om ‘verzorgd’ te zijn. Bovendien worden vrouwen nog meer beoordeeld op hun uiterlijk. Hoe vrouwen eruit zien, heeft zelfs invloed op bij welke baan ze verwacht worden te passen. Een Amerikaanse studie laat bijvoorbeeld zien dat mensen verwachten dat een vrouw met een meer ‘feminien uiterlijk’ eerder een basisschooldocent is dan een wetenschapper. Voor mannen geldt dat verschil niet.

Mannen hoeven dus simpelweg geen make-up te dragen omdat ze beoordeeld worden op wat ze kunnen, niet op hoe ze eruit zien. En het is tijd dat we dat ook bij vrouwen gaan doen.

De ‘pink tax’

Dat we van vrouwen verwachten dat zij meer doen om er ‘verzorgd’ uit te zien heeft namelijk niet alleen invloed op waar we onze tijd en aandacht in steken, maar ook waar we ons geld aan besteden, blijkt uit onderzoeken. Dat er veel verzorgingsproducten gekocht ‘moeten’ worden is één ding, maar vrouwen betalen daar gemiddeld ook nog eens tussen de tien en dertig procent meer voor dan mannen voor hetzelfde product betalen. Merken verdienen immers goud geld in de industrie die zich richt op het ‘mooi maken’ van vrouwen.

Dat wordt ook wel de ‘pink tax’ genoemd: het feit dat deo, scheermesjes en shampoo duurder zijn alleen omdat het roze is of andere ‘vrouwelijke kenmerken’ heeft. Datzelfde geldt voor roze babykleding, roze speelgoed én bezoekjes aan de kapper – en laten wij ons dat bed hair nou net niet kunnen veroorloven tijdens een sollicitatiegesprek. Dit onderscheid maken is weliswaar illegaal, maar gebeurt toch nog heel veel.

Als we geld willen besparen én gewaardeerd willen worden om wie we zijn en wat we doen, heb ik dus maar één oplossing: we moeten die dubbele standaard in ‘verzorgd zijn’ eindelijk loslaten. Dus vrouw, weet dat je ook nog ‘verzorgd’ genoeg bent als je stap 2 t/m 7 van je skincare-routine overslaat. En man, gebruik in hemelsnaam eens gewoon dat washandje als je de deur uit moet.