Ben ik een manic pixie dream girl? In mijn relaties met mannen loop ik continu tegen dezelfde patronen aan. Wat heeft de manic pixie dream girl daarmee te maken en wie is zij eigenlijk?

De originele manic pixie dreamgirl

De manic pixie dream girl is het archetype van een meisje met een eigenzinnig en bruisend karakter. Ze komt met avontuurlijke ideeën, heeft iets mysterieus en dient om de mannelijke protagonist te helpen het leven weer te omarmen en kleurrijker in te zien. Als haar taak voor zijn ontwikkeling klaar is, verdwijnt ze. De rest van haar persoonlijkheid is verder niet van belang. De term beschrijft vrouwelijke personages in de filmwereld, vaak erg geseksualiseerd, en die dienen voor het plot van de man. Dit archetype is een product van de male gaze. 

Filmcriticus Nathan Rabin bedacht in 2007 de term manic pixie dream girl. Hij leverde kritiek op hoe de filmwereld vrouwen afbeeldt na het zien van de film Elizabethtown, waarin hij Claire (Kirsten Dunst) als de manic pixie dream girl beschrijft. In de film ontmoet de suïcidale Drew (Orlando Bloom) de vrolijke Claire op een vlucht naar huis voor de crematie van zijn vader. Zij ondersteunt hem gedurende zijn rouwperiode en hij valt voor haar. Inmiddels bestaan er hele lijsten met zogeheten manic pixie dream girls. Iets waar niet iedereen blij mee is.

Kirsten Dunst in Elizabethtown

Zooey Deschanel (bekend van New Girl en gekroond tot ultieme MPDG) ziet de term als minimaliserend. Dat ze bepaalde hobby’s en karaktereigenschappen van de manic pixie dream girl heeft, betekent niet dat ze verder geen inhoud heeft. Ik denk dat de manic pixie dream girl vooral iets zegt over hoe mannen ons beschouwen, en niet zozeer over onze daadwerkelijke inhoud, want die hebben we echt wel. 

In de film 500 days of Summer is Summer (Zooey Deschanel) de manic pixie dream girl. Tom is verliefd op haar en plaatst haar op een voetstuk. In deze film zie je ook heel goed, dat hij hierdoor een heleboel dingen aan haar over het hoofd ziet en echt verliefd is op een idee van haar. Dit laat zien dat het dus niet zo zeer gaat om wat Summer doet, maar om hoe Tom haar ziet, wat ervoor zorgt dat zij uiteindelijk niet aan zijn verwachtingen kan voldoen en de relatie stukloopt.

Zooey Deschanel in 500 days of Summer

Hoe ik een manic pixie dream girl werd

Een paar maanden geleden hoorde ik de term voor het eerst. Samen met mijn vriendinnen analyseerde ik uitgebreid mijn eigen relaties en mijn theorieën hierover. Toen ik zei soms het idee te hebben dat mannen meer verliefd lijken te zijn op een idee van mij, dan daadwerkelijk op mij, gooide een van mijn vriendinnetjes de term manic pixie dream girl op. Dit feministische perspectief op mijn liefdesleven was genoeg om de radertjes in mijn hoofd aan het werk te zetten. 

Toen ik zei soms het idee te hebben dat mannen meer verliefd lijken te zijn op een idee van mij, dan daadwerkelijk op mij, gooide een van mijn vriendinnetjes de term manic pixie dream girl op

Hoe meer ik over het archetype ging lezen, hoe meer ik me erin kon vinden. In mijn relaties ben ik regelmatig op een voetstuk geplaatst en was de relatie vooral leuk als ik er kleur aan gaf. Ze vielen voor mijn enthousiasme en vrolijkheid. Dit zorgde ervoor dat mijn andere emoties als ‘gezeik’ voelde. Terwijl soms gewoon even klagen of lekker chagrijnig zijn hartstikke normaal is en je niet ingewikkeld zou moeten maken.

Het is dus niet dat ik hele alternatieve muziek luister of mijn haar in allerlei kleuren verf, want het gaat niet om een set karaktereigenschappen. De manic pixie dream girl bestaat als een product van de male gaze. Wat ik hiermee dus eigenlijk zeg is: ‘ik heb het idee dat mannen mij op een geïdealiseerde manier zien, die past in het ‘perfecte plaatje’ wat ze kennen van de media. Tot ze me beter leren kennen en erachter komen dat ik ook gewoon een mens ben.’ Dit kan dan alleen nog maar teleurstellen.

Kritiek

De manic pixie dream girl krijgt tot op de dag van vandaag ook kritiek. Alle vrouwelijke personages die ook maar enigszins excentrieke trekken hebben, krijgen de sticker nu opgeplakt. Hierdoor is het bijna een nieuwe manier om vrouwelijke personages te bekritiseren en zo het belang van hun rol af te nemen. The Cut en The Guardian, pleiten voor het nooit meer gebruiken van de term.

Ik denk dat we er vooral voor moeten oppassen dat we de term niet gebruiken om vrouwen nog meer te objectificeren. Wel denk ik dat het goed is om kritisch te blijven kijken naar hoe de filmwereld vrouwen neerzet. We mogen best eisen voor karakters met meer diepgang die de complexiteit van de vrouw weergeven. 

Invloed van de media

De manic pixie dream girl is niet echt, ze is enkel een perceptie. Maar net als alles in onze media, beïnvloedt het wel de manier waarop we in het echte leven naar echte vrouwen kijken. In films zijn vrouwen vaak enkel een object om het leven van de mannelijke hoofdrol kleur te geven. Daarbij zijn het vaak erg eendimensionale personages. 

Door dit soort media groeit iedereen op met een beeld van liefde en relaties, beïnvloed door ‘de male gaze’. Ook de mannen met wie we deze relaties aangaan. Als deze bril hen niet leert verder te kijken dan oppervlakkigheid, kennen ze ons dan ooit echt? Zowel mannen als vrouwen leren niet dat er in relaties ook ruimte moet zijn voor de complexiteit van de vrouw, omdat we niet in een wereld leven die vrouwen als normaal mens met complexe emoties en imperfecties beschouwt. 

Zowel mannen als vrouwen leren niet dat er in relaties ook ruimte moet zijn voor de complexiteit van de vrouw, omdat we niet in een wereld leven die vrouwen als normaal mens met complexe emoties en imperfecties beschouwt.

Mannen leren dat zij de hoofdrol spelen in het verhaal van hun eigen leven. Vrouwen leren dat ze de bijrol spelen in het verhaal van een man. Je bent er vooral om een bijdrage aan hun plot te leveren. Dit zorgt ervoor dat wij als vrouwen ook settelen voor dit soort relaties, waarin het niet om ons gaat. Ik schrijf dan veel liever mijn eigen verhaal, waarin ik wel de hoofdrol speel.

De geïnternaliseerde ‘male gaze’

Het effect van de ‘male gaze’ sijpelt door in het dagelijks leven. Het legt druk op vrouwen om te voldoen aan de patriarchale normen die ons vertellen aantrekkelijk en gewild te zijn. Je gaat je onbewust gedragen naar deze norm, omdat je bewust bent van hoe de wereld je waarneemt. Bijvoorbeeld als je een bepaalde outfit wel of niet aantrekt, of door hoe vrolijk of chagrijnig je je gedraagt.

Hierdoor gaan we onze eigenwaarde meten door de ogen van een man. Het gebeurt zo onbewust, dat veel vrouwen dit ook doen als we gewoon alleen in een kamer zijn. Dit fenomeen beschrijft Simone de Beauvoir in the Second Sex als de ‘internalized observers perspective as a primary view of the physical self’. Nadat ik mijzelf als manic pixie dream girl identificeerde, ben ik mij gaan afvragen of ik ook van deze interne camera last heb. Het lijkt onmogelijk om mannelijke validatie te vermijden. Zoals Margaret Atwood schreef in ‘The robber bride’: ‘Even pretending you aren’t catering to male fantasies, is a male fantasy’. 

Voor mij voelt dat heel vervreemdend. Als je iemand net leert kennen laat je vaak een verfraaide versie van jezelf zien, die zich een beetje zal vormen naar ‘de male gaze’. Ik ben opgegroeid met het idee dat mijn waarde afkomstig is van mannelijke validatie, waardoor het vanzelfsprekend is alle andere eigenschappen als minderwaardig te zien. Terwijl dit normale menselijke eigenschappen zijn. En dat trekt de identiteitsvraag: Wie ben ik nou eigenlijk zelf? Hoe onderscheid ik wat ik echt zelf wil, of wat ik onbewust doe omdat ik weet dat het volgens patriarchale normen gewenst is.

Kwelling van de man

500 days of Summer laat ook de kwelling zien die de man ondergaat op het moment dat hij erachter komt dat zijn ideaalbeeld niet overeenkomt met de werkelijkheid. Mannen groeien op in dezelfde maatschappij die hen een geromantiseerd beeld van relaties meegeeft. De media leert hun dat een relatie er altijd heel gelukkig uit moet zien, en dat vrouwen hier de verantwoordelijkheid voor dragen. Vrouwen in films stralen een soort onbevangenheid en sprankeling uit. Het is natuurlijk totaal onrealistisch om te denken dat iemand dit elke dag kan opbrengen. Net als alle andere mensen ervaren vrouwen alle emoties, dus ook gewoon boosheid en verdriet. Als je dat niet gewend bent, voelt het alsof het op dat moment niet goed gaat met je relatie. 

Het hebben van deze onrealistische verwachtingen is niet iets wat mannen bewust doen. Sterker nog, het houdt hen ook tegen om gezonde relaties aan te gaan. In 500 days of Summer zie je dat Tom zijn hele leven op zoek is naar ‘de ware’ en alle hoop legt op het idee dat zijn leven compleet is als hij haar ontmoet. Hierdoor neemt hij geen verantwoordelijkheid om zijn eigen geluk in het leven te maken en die leegte voelt hij alleen maar sterker, wanneer Summer verdwijnt. Het zou hen dus ook een heleboel pijn besparen als ze leren hun eigen geluk te creëren, voordat ze een relatie in stappen. 

Wat heeft de manic pixie dream girl mij geleerd?

De manic pixie dream girl leert mij om me elke dag bewust te zijn dat we leven in een wereld die draait om mannen en wat zij van ons vinden. Dit bewustzijn is een stap in de goede richting. Op deze manier kan ik leren wat ik echt leuk vind en voorkomen dat ik leef naar de verwachtingen van een patriarchale samenleving. Zo blijf ik de hoofdrol houden in mijn eigen leven, in plaats van een bijrol in mijn relatie en het leven van een man.