Strategische framing, taboe en schaamte
Aan de vooravond van Amerikaanse verkiezingsuitslagen is één boodschap van Kamala Harris duidelijk: abortuszorg moet weer toegankelijk zijn voor alle vrouwen in de Verenigde Staten. In 2022 zorgde voormalig president Donald Trump met zijn benoemingen van rechters in het Hooggerechtshof voor een verwerping van Roe vs. Wade. Een besluit waardoor op dit moment 25% van de Amerikaanse bevolking geen directe toegang heeft tot veilige abortuszorg.
Je ziet dat in landen met een conservatieve houding tegenover abortus, zoals de Verenigde Staten, voorstanders hun argumenten vaak zo inkaderen dat ze sympathie opwekken bij een breder publiek. Hierdoor kunnen zelfs pro-life aanhangers begrip tonen. Harris benadrukt in haar campagne vooral persoonlijke verhalen van vrouwen die stierven of complicaties kregen door gebrek aan toegang tot veilige abortuszorg, zoals Amber Thurman, die aan sepsis overleed. Ze wijst ook op vrouwen met traumatische ervaringen als reden voor abortus, zoals Hadley Duvall, die door haar stiefvader werd verkracht.
Het benadrukken van extreme omstandigheden is onderdeel van het strategisch framen om abortus acceptabeler te maken. Hoewel dit logisch is in een land waar abortuszorg beperkt is, denk ik dat deze focus op extreme gevallen ook kan leiden tot een versterking van taboe en schaamte. Het beperkt het debat tot uitzonderlijke situaties, terwijl het de keuze van de vrouw, zonder tussenkomst van medische of traumatische redenen, negeert. Dit draagt bij aan het idee dat abortus alleen ‘geoorloofd’ is onder bepaalde omstandigheden.
Het benadrukken van extreme omstandigheden is onderdeel van het strategisch framen om abortus acceptabeler te maken
De rol van framing in de pro-abortus beweging
Onderzoek naar pro-choice bewegingen in landen zoals Ierland en Polen laat zien dat de manier van presentatie belangrijk is in het destigmatiseren van abortus en het veranderen van beleid. Met de zichtbaarheid van vrouwen in extreme gevallen benadrukken pro-choice organisaties empathie en solidariteit, wat leidt tot meer publieke en politieke steun voor het recht op abortus.
In Ierland was abortus tot 2018 alleen mogelijk als het leven van de zwangere vrouw in gevaar was, andere redenen gaven geen toestemming om zwangerschap voortijdig te eindigen. Door aandacht van pro-choice organisaties kunnen vrouwen nu tot 12 weken in de zwangerschap abortus ondergaan. In Polen blijft abortus nog steeds alleen toegankelijk in hoge uitzondering. Toch neemt de druk op het huidige beleid steeds verder toe.
De protesten in Ierland en Polen laten zien hoe framing succesvol kan zijn in conservatieve contexten, maar tegelijkertijd verdwijnen ‘radicalere’ stemmen, die pleiten voor volledige keuzevrijheid, naar de achtergrond. Het blijft daardoor moeilijk voor vrouwen om openlijk te praten over hun keuze zonder een negatief oordeel te krijgen. Deze negatieve houding tegenover vrouwen noem je ook wel het abortusstigma.
Abortusstigma
In Nederland is het abortusbeleid vrij progressief. Onderzoek laat zien dat 86 procent van de Nederlanders vindt dat vrouwen zelf moeten kunnen kiezen of ze een abortus willen ondergaan. Toch is er een duidelijk verschil in de acceptatie van redenen voor abortus. Uit cijfers uit 2019 blijkt dat 68 procent van de ondervraagden een abortus geoorloofd vindt wanneer het kind gehandicapt is, terwijl slechts 37 procent dit accepteert wanneer de reden ‘geen kinderwens’ is. Je ziet dat mensen dus geneigd zijn abortus om medische redenen meer te accepteren dan wanneer het om psychosociale of praktische redenen gaat.
Onderzoek uit 2024 wijst uit dat de meeste abortussen in Nederland uitgevoerd worden juist vanwege deze praktische overwegingen, bijvoorbeeld ‘het nog niet klaar zijn voor een kind’. Het onderzoek stelt ook dat motieven voor het ondergaan van abortus nog altijd lastig te onderzoeken zijn. Participanten geven namelijk toch vaak redenen die ‘sociaal passend’ en voor de buitenwereld acceptabel zijn.
Mensen zijn geneigd abortus om medische redenen meer te accepteren dan wanneer het om psychosociale of praktische redenen gaat
Verhalen in de media
Het abortusstigma zorgt ervoor dat vrouwen zich schamen voor hun keuze en hun ervaring vaak geheimhouden. Volgens de Volkskrant zijn schrijnende verhalen vaak de meest effectieve en sympathieke argumenten voor het recht op abortus, maar hierdoor worden andere perspectieven in de media soms minder goed gehoord. Zo schreef documentairemaakster Lize Korpershoek in 2023 een column over haar abortuservaring, waarin ze haar excuses maakt aan het ‘hompje cellen in haar baarmoeder’: “Sorry ik ben nog niet klaar voor jou”. Ze beschrijft ook de eenzaamheid en de veroordelende reacties die ze ontving.
Influencer Yvonne Coldeweijer bekritiseerde Korpershoek bijvoorbeeld en vond dat ze te nonchalant sprak over abortus: “Wat je doet met je eigen lichaam moet je zelf weten, maar erover praten alsof abortus iets is wat je bij de Wehkamp bestelt en terugstuurt omdat het niet uitkomt, vind ik echt toondoof.” Deze kritiek legt bloot hoe gevoelig het onderwerp blijft.
Het debat rondom abortus draait vaak om hoe vrouwen hun ervaringen verwoorden en welk beeld dit neerzet voor de maatschappij. Vrouwen schamen zich en denken vaak dat anderen hen onverstandig of onverantwoordelijk vinden. Niet elke ervaring is een geaccepteerde ervaring en vrouwen die abortus ondergaan zonder een ‘geldige’ reden ervaren vaker negativiteit.
The New Faces of Abortion Rights
Eind augustus verscheen een artikel in de New Yorker, waarin vrouwen hun medische en traumatische ervaringen met abortus delen. Het artikel spreekt van een nieuwe vorm van retoriek binnen het pro-choice debat. Senator Elizabeth Warren benadrukt dat deze verhalen juist de ‘mal’ doorbreken van hoe we doorgaans over abortus praten.
Deze mal refereert aan feministische groeperingen die hebben geprobeerd traditionele frames af te wijzen en abortus in plaats daarvan te presenteren als een genormaliseerde en empowering keuze. Warren en Harris stappen weg van deze mal en steunen juist deze persoonlijke uitzonderingsverhalen. Hoewel dit in deze politiek conservatieve context logisch lijkt, geeft het aan dat het grote publiek in 2024 nog niet klaar is voor het verhaal van de vrouw die (nog) geen kind wil.
Elke keuze heeft waarde
Strategisch framen is krachtig in het omvormen van beleid en kan daarnaast steun leveren aan vrouwen in moeilijke situaties. In landen met beperkte toegang tot abortuszorg is het logisch dat mensen deze verhalen delen. Het is tenslotte ook een zaak van leven of dood. Maar deze framing heeft ook een keerzijde: het versterkt het abortusstigma.
We mogen niet vergeten dat het recht op vrije keuze verder gaat dan alleen uitzonderlijke omstandigheden. Of een vrouw nu kiest voor abortus vanwege medische of traumatische redenen of simpelweg omdat ze er nog niet klaar voor is; elke keuze heeft even veel waarde.
Elke keuze heeft even veel waarde
