Ongeveer twee jaar geleden meldde ik me aan bij Feminer voor een plek in het redactieteam. Ik wilde vooral heel graag goed leren schrijven, en feminisme, dat sprak me ook wel aan. Hoewel ik het fijne er nog niet van wist, vertrouwde ik erop dat ik het nodige al spelenderwijs wel zou leren. Die aanname bleek juist, aangezien ik me de afgelopen twee jaar heb omringd met experts, rolmodellen, en andere inspirerende vrouwen die mij op weg hielpen door het labyrint dat ‘feminisme’ heet. Het leek me dus een mooi moment om terug te blikken op de lessen die mij het meest zijn bijgebleven. Wat heb ik geleerd, in welke valkuilen ben ik zelf getrapt, en hoe is mijn eigen blik op het hedendaagse feminisme veranderd? Ik neem jullie mee.
Les #1: Je vangt meer vliegen met honing dan met azijn
Als een tabula rasa dook ik twee jaar geleden met frisse moed alle feministische literatuur en onderzoeken in, om te leren over de processen die schuilgaan achter de ongelijkheid in onze samenleving. Ik kwam al gauw thuis van een koude kermis, aangezien je daar af en toe best moedeloos van kunt worden. Het resulteerde erin dat ik iets of iemand de schuld wilde geven van deze oneerlijke status quo. En daar kwam meteen les nummer 1 de hoek om kijken: met wij/zij-denken schiet je niet veel op.
Hier moet ik even de hand in eigen boezem steken; ik betrapte mezelf erop dat ik aan het begin niet wilde luisteren naar andere meningen. Het is verleidelijk om in die val te trappen en enkel met het vingertje te wijzen, zonder te luisteren naar de andere kant. Ik werd met mijn neus op deze feiten gedrukt, toen ik een vriend in een discussie duidelijk maakte “dat hij het toch nooit zou snappen”, omdat hij een hetero witte man was. Jep, I went there (en daar ben ik niet trots op). Ik had hem buitenspel gezet in het gesprek en hem het recht van spreken afgepakt. Toch voelde het niet alsof ik de discussie had gewonnen, het voelde alsof ik vals had gespeeld.
Het creëren van wederzijds begrip zorgt er juist voor dat mensen met je mee willen denken.
Toen ik me meer ging inlezen en mezelf meer ontwikkelde als feminist, begon ik in te zien dat het geen wedstrijd van de mannen vs. de vrouwen is. We moeten juist sámen ten strijde trekken tegen het patriarchale systeem, zoals de mannen en vrouwen in de eerste feministische golf ook deden. Daarbij moeten we niet alleen stereotypen aanpakken waar vrouwen onder lijden, maar bijvoorbeeld ook afrekenen met de ongezonde verwachtingen die het systeem aan mannen (of andere groepen) oplegt. Dat is waar hedendaags feminisme voor mij uiteindelijk om draait, al ging dat een beetje via trial-and-error.
Ik kan de kracht van goed naar elkaar luisteren dan ook niet vaak genoeg benadrukken. Het creëren van wederzijds begrip zorgt er juist voor dat mensen met je mee willen denken. Chantal Schinkels, een van de vrouwen die ik de afgelopen jaren voor Feminer heb geïnterviewd, vertelde mij dan ook dat je geen verandering teweeg brengt door als een olifant door de porseleinkast te walsen. Een mooie les om mee te nemen.
Les #2: Spreek je uit
Toch heb ik ook geleerd dat bovenstaande niet betekent dat je altijd geduldig en lief hoeft te blijven, op het moment dat je met seksisme wordt geconfronteerd. Vrouwen wordt over het algemeen aangeleerd om de goede sfeer te bewaren, om bescheiden te blijven, en om je kop vooral niet boven het maaiveld te steken. Maar als ik de afgelopen jaren íéts heb geleerd, is het om daar maling aan te hebben. Neem ruimte in, vier je prestaties, en voel vooral de ruimte om de sfeer te ‘verpesten’, op het moment dat er iets gebeurt wat jij niet oké vindt. Zoals Garjan Sterk, een andere geïnterviewde vrouw, mij ooit vertelde: ‘’De sfeer ís dan voor jou al verpest. Het is niet jouw verantwoordelijkheid om die te bewaren.’’
Mensen blijken het te kunnen waarderen als jij je idealen op respectvolle wijze kunt verdedigen, dus schroom niet om dat te doen.
Ik probeer deze les mee te nemen in het dagelijkse leven, en warempel blijkt dat ook nog zijn vruchten af te werpen. Toen ik namelijk in een werksituatie besloot om met Garjans woorden in mijn achterhoofd tegen iemand in te gaan, omdat ik me vanuit feministisch oogpunt niet kon vinden in zijn mening, kreeg ik daar achteraf een compliment over. Mensen blijken het te kunnen waarderen als jij je idealen op respectvolle wijze kunt verdedigen, dus schroom niet om dat te doen.
Les #3: We zijn pas vrij als we allemaal vrij zijn
Toch kom je hopelijk niet dagelijks in een situatie waarin je het gevoel hebt dat je jezelf moet verdedigen. Een volgende les is dan ook om je te omringen met gelijkgestemden, waarmee je van gedachten kunt wisselen over de onderwerpen die jou aangaan. Ik haalde al even een paar inspirerende vrouwen aan, die mij bepaalde lessen hebben meegegeven, en daar zou ik er nog een heleboel aan kunnen toevoegen.
Bijzondere aandacht verdient echter Tara, mijn hoofdredacteur, die mij (en een heleboel anderen) bewust heeft gemaakt van intersectioneel feminisme. Intersectioneel feminisme erkent dat factoren als bijvoorbeeld huidskleur, sociale klasse, handicaps, geloof, of andere factoren, sommige vrouwen in een positie brengen waarin zij structurele voordelen of nadelen genieten, ten opzichte van andere vrouwen. Je kunt deze factoren niet los zien van het vrouw-zijn, omdat zij onlosmakelijk verbonden zijn met de kansen die iemand heeft. Zie het als een soort 3D-feminisme. Het is dan ook onze plicht om de vrouwen die door een samenspel van deze factoren meer nadelige gevolgen ondervinden, meer te ondersteunen en een stem te geven. We zijn pas vrij als we allemaal vrij zijn.
Les #4: Vier de successen!
Inmiddels zijn we een paar jaar verder en ben ik een beetje wijzer, maar toch vind ik het soms lastig om dat eerder omschreven moedeloze gevoel opzij te zetten. Het gevoel tegen de bierkaai te moeten vechten. Het is dus ook belangrijk om ook even stil te staan bij de successen, hoe groot of klein ook. Zo zijn er dit jaar op Europees niveau regels aangenomen die bijdragen aan gelijke beloning tussen mannen en vrouwen, door middel van beloningstransparantie. Ook geldt in Nederland sinds ongeveer 1,5 jaar de wet ingroeiquotum en streefcijfers, die ten doel heeft om de man/vrouw-verhouding in de top evenwichtiger te maken. Onderdeel van deze wet is onder meer de verplichting voor beursgenoteerde bedrijven om bij nieuwe benoemingen in de raad van commissarissen een quotum te hanteren van ten minste een derde vrouw, en een derde man. Zo zie je maar dat mensen die vragen (of eisen!), níét worden overgeslagen!
Het is onze plicht om de vrouwen die meer nadelige gevolgen ondervinden, meer te ondersteunen en een stem te geven
Maar niet alleen de wetgevers geven langzaamaan gehoor aan de geluiden die klinken vanuit feministische hoek. Ook in de media is er meer aandacht voor de misstanden in de samenleving waar vrouwen (onder andere) mee te dealen hebben. Hoewel het triest is dat het ene schandaal na het andere zich aandient, blijkt wel uit de aandacht die eraan wordt besteed dat bepaald gedrag niet meer getolereerd wordt.
Dat dit meer leeft in de samenleving, zie ik ook in de studentenkringen waar ik mij de afgelopen jaren heb begeven. Sinds een paar jaar staan campagnes, trainingen en andere manieren om studenten bewust te maken van deze onderwerpen hoog op de agenda, wat mij een hele goede zaak lijkt. Zo slecht is het nog niet gesteld met de jeugd van tegenwoordig.
Tot slot: een leven lang leren
Hoewel ik al een aardige slag heb gemaakt in dat feministische doolhof, heb ik de wijsheid uiteraard nog niet in pacht. Waarschijnlijk zal ik nog wel eens een keer mijn geduld verliezen, me bekrompen opstellen, niet luisteren, of andere fouten maken. En wellicht lees ik deze column over nog twee jaar weer eens terug, en ben ik het niet meer helemaal met mezelf eens. Maar misschien moet dat ook juist het doel zijn, om in ontwikkeling te blijven. Ik nodig jullie dan ook uit om kritisch na te blijven denken over de processen om je heen, om geen genoegen te nemen met minder, om elkaar te ondersteunen, maar bovenal; om van elkaar te blijven leren.
