Strooien met feminisme op sociale media of in marketingcampagnes is oppervlakkig en ontoereikend. Een esthestische foto posten op Internationale Vrouwendag zorgt namelijk niet voor werkelijke vooruitgang. Misschien draag jij zelf wel bij aan het eendagsfeminisme. Wat is dat eigenlijk? En hoe kan jij je continue blijven inzetten?
Wat is eendagsfeminisme?
Eendagsfeminisme beschrijft mensen en bedrijven die zich alleen (strategisch) inzetten voor feministische kwesties zoals op Internationale Vrouwendag. Iemand is oppervlakkig bij het feminisme betrokken en spreekt zich enkel uit wanneer het hip is om dit te doen. Men gebruikt de term eendagsfeminisme om kritiek te uiten op mensen die feminisme oppervlakkig benaderen en feminisme inzetten voor hun eigen doeleinden.
De opkomst van de term eendagsfeministen reflecteert de oppervlakkige betrokkenheid in onze tijd. Dit hebben we mede aan sociale media te danken. Omdat het een signaal is van nieuwe feministische ontwikkelingen en hun impact, is het cruciaal dit fenomeen te onderzoeken. Het feminisme van nu is namelijk niet meer hetzelfde als 30 jaar geleden en dat moeten we omarmen. Maar dat neemt niet weg dat we scherp moeten blijven op degene die, zoals eendagsfeministen, de emancipatiebeweging proberen te gebruiken voor hun eigen doeleinden.
Het creëert zo een illusie van vooruitgang, terwijl er in werkelijkheid weinig gebeurt in de strijd voor vrouwenrechten.
Trends en illusies van vooruitgang
Tegenwoordig krijgt feminisme niet alleen aandacht als emancipatiebeweging; het wordt ook gezien als een hip concept dat veel media-aandacht trekt. Sander Schimmelpenninck, opinieschrijver, durft zichzelf in een interview met LINDA ‘de grootste feminist van Nederland’ te noemen. Pijnlijk, want bij Intermediair constateert hij ‘dat heel veel vrouwen in Nederland zich verhullen in een soort feministische slachtofferrol, die onterecht is’. Of neem zangeres Kelly Clarkson die zichzelf liever geen feminist noemt omdat de term ‘too strong’ is. De echte waarde en het werk van feministen wordt zo teniet gedaan.
Ook bedrijven maken graag gebruikt van het feminisme om geld te verdienen. Een trui produceren met een slogan als “girls support girls” kinkt leuk, maar het geld dat de bedrijven ermee verdienen komt vooral terecht bij de bedrijven en wordt niet tot zelden gebruikt voor het versterken van de positie van vrouwen. Dit noemen we ook wel faux feminisme. Volgens Katie Martell, oprichtster van fauxfeminism, is het ‘een fout die merken maken door te proberen feministisch over te komen wanneer dat ze uitkomt, zoals op Internationale Vrouwendag, terwijl achter de schermen hun gedrag, bedrijfsbeleid en diversiteitsstatistieken een heel ander verhaal vertellen’. Dit is niet zo onschuldig als dat het lijkt. Het zorgt ervoor dat ‘feminisme wordt gereduceerd tot een slogan’. Het creëert zo een illusie van vooruitgang, terwijl er in werkelijkheid weinig gebeurt in de strijd voor vrouwenrechten.
Is faux feminisme, net zoals eendagsfeminisme, een apart verschijnsel? Nee, ik zie het als een logische, kapitalistische ontwikkeling. Niets is makkelijker én winstgevender dan consumenten laten denken dat ook zij iets bijdragen aan emancipatie door bepaalde producten kopen of influencers te steunen. Maar, het feminisme verpakken in een mooie roze strik voor eigen doeleinden draagt in mijn ogen bij aan de marginalisering van vrouwenrechten.
Je moet je macht en privileges onder de loep nemen – June Eric-Udorie
Een oproep tot continu activisme
Wat draag jij bij aan het feminisme? Misschien betrap je jezelf erop dat ook jij iets weg hebt van een eendagsfeminist: je repost wel eens een nieuwsbericht over seksisme, maar daar blijft het ook bij. Een goede eerste stap natuurlijk, en wellicht wil je daar ook niks aan veranderen. Toch is het goed om eens in de spiegel te kijken, en stil te staan bij wat jij denkt dat nodig is om de positie van vrouwen te verbeteren. Eén ding is zeker: feminist zijn vraagt meer dan slecht één dag per jaar erbij stilstaan. Het vergt constant activisme dat gepaard gaat met een gezonde dosis zelfreflectie.
Klinkt het nu alsof je nog een lange weg te gaan hebt? Dan heb je misschien wat trekjes van een eendagsfeminist. Geen reden tot paniek: het soort feminist dat je nu bent, hoef je over een jaar niet te zijn. Op sommige momenten in het leven kan je niet in de positie zijn om je continu uit te spreken. Daarnaast verandert het feminisime zelf ook. Het feminisme van nu is anders dan de eerste feministische golf aan het einde van de 19e eeuw waarbij de nadruk lag op stemrecht. Redacteur June Eric-Udorie van Can we all be feminists? is er stellig over: ‘Zeggen dat je feminist bent, is niet genoeg. Je moet bereid zijn om werk te verrichten. Je moet je macht en privileges onder de loep nemen’.
Jouw stem is ook nodig om te zorgen dat die vrouwen gehoord en geholpen worden
Continu activisme is nodig, omdat het bewustzijn vergroot en onderwerpen zoals feminisme introduceert bij een breder publiek. Het bevordert zelfontwikkeling en leidt tot duurzame veranderingen. Daarbij is het respecteren van je eigen grenzen essentieel; elke dag actie voeren is niet realistisch. Ondanks dat het emoties zoals frustratie, verdriet en onmacht kan oproepen, streeft voortdurend activisme ernaar om op lange termijn actieve bijdragen te leveren voor blijvende verbeteringen. Jouw stem is namelijk ook nodig om te zorgen dat die vrouwen gehoord en geholpen worden.
Waarom eendagsfeminisme niet voldoende is
Wellicht denk je nu: ‘maar Nina, het gaat toch best goed met de Nederlandse vrouw. Moet ik me echt alle dagen inzetten? Is een dag per jaar niet genoeg?’. Alleen al vanuit mijn eigen ervaringen als vrouw kan ik meer dan genoeg argumenten bedenken waarom een continue inzet voor de vrouwenzaak nog steeds nodig is; maar, voor iedereen die het nodig heeft, een kort hoorcollege.
Ten eerste, zorgt de loonkloof ervoor dat ik als vrouw minder geld verdien dan mijn partner. Omgerekend loop ik 300.000 euro (!) mis. Vrouwen besteden ook nog steeds anderhalf keer zoveel tijd aan onbetaalde zorgtaken dan mannen. Bovendien voel ik me dagelijks onveilig op straat of in het openbaar vervoer. Daarnaast zijn vrouwen ook nog steeds ondervertegenwoordigd in de politieke arena. Als we zo doorgaan als nu, zal er pas over ruim 130 jaar (!) sprake zijn van politieke gelijkheid in de wereld, vertellen UvA-onderzoekers Liza Mügge en Zahra Runderkamp. Een goede representatie voor een groot deel van de bevolking is er dus niet. Ook staat abortus nog altijd in het Wetboek van Strafrecht.
Daarnaast zijn alle verworven rechten niet vanzelfsprekend. Recentelijk werd in Amerika het recht op abortus afgeschaft, en in Afghanistan mogen vrouwen en meisjes sinds de Taliban weer aan de macht is niet meer naar school. Jouw inzet is dus niet alleen nodig om te zorgen dat onze rechten hier en nu gewaarborgd zijn, maar ook om te zorgen dat die vrouwen gehoord en geholpen worden. We zijn namelijk al ver gekomen, maar juist daarom moeten we ons nu inzetten voor anderen. Daar plukken we met zijn allen de meeste vruchten van.
Het vergt constant activisme dat gepaard gaat met een gezonde dosis zelfreflectie.
Wees niet terughoudend in je inzet voor feminisme
De oppervlakkigheid van eendagsfeministen moet plaatsmaken voor diepgaand feminisme waarbij het gaat om de gelijkwaardige positie van de vrouw tenopzichte van de man. Oppervlakkige daden helpen het feminisme namelijk niet vooruit. Eerder werkt het averechts omdat het de illusie creëert dat er genoeg gebeurt (je ziet ten slotte overal om je heen mensen praten over feminisme), zonder dat de positie van vrouwen echt veranderd. Zeker, we zijn al ver gekomen, maar de eindstreep is nog lang niet in zicht. Wees daarom niet bang om te reflecteren op je eigen feminisme, je uit te spreken over jouw feminisme of om een eendagfeminist aan te spreken.
Jezelf inzetten voor het feminisme kan verwarrend, maar ook leerzaam zijn. Voor mij betekent (eco)feminist zijn inzet tonen wanneer mogelijk, of dat nu schrijven over feministische onderwerpen is of discussies voeren over sekistische uitspraken. Ook ik heb mijn privileges onder de loep moeten nemen. Zoals het onder ogen komen dat feminisme niet alleen voor de witte vrouw van de middenklasse is én erkennen dat feminisme ook sterk verweven is met de klimaatcrisis waar we ons nu in bevinden. Waar moet je dan beginnen? De eerste stap: wees vooral niet terughoudend!
Kijk eens naar wat je nu al doet voor het feminisme en betrek je vrienden, familie en kennissen erbij. Hebben jullie gesprekken met elkaar over het feminisme? Houd je actuele ontwikkelingen goed in de gaten of lees je veel over de geschiedenis? Feminisme doe je niet alleen voor jezelf, maar ook voor toekomstige generaties die voort kunnen bouwen op de fundering die is neergelegd door feministen zoals jij en ik. Loop mee met een Women’s March of ga naar een universitaire lezing. Sluit een keer aan bij Feminer Aan Tafel waar je de kans krijgt om ambitieuze vrouwen te ontmoeten en in gesprek te gaan met rolmodellen. Wat je ook besluit te doen, Feminer is er voor je om je te steunen in je feministische reis!
