Hormonale anticonceptie is de laatste tijd vaak negatief in het nieuws. Hoe zit dat nu precies? Om je op weg te helpen, vertelt Feminer in een drieluik alles wat je moet weten over anticonceptie. Hoe ervaren vrouwen dit zelf?

Anticonceptie onder vuur

Steeds meer vrouwen stappen af van hormonale anticonceptie. Ze spreken zich openlijk uit, onder andere op sociale media, over de negatieve bijwerkingen die ze ervaren. Als alternatief voor de pil kiezen sommige vrouwen om over te stappen op natuurlijke anticonceptie, zoals het meten van hun temperatuur. De pil was ooit een symbool van de rechten waarvoor feministen zo hard hebben gevochten, maar steeds meer vrouwen keren hormonale anticonceptie de rug toe. Waar komt deze verandering vandaan? 

Redenen voor deze verandering zijn dat vrouwen geen hormonen meer willen gebruiken of dat ze negatieve bijwerkingen ervaren. In de afgelopen zes jaar is het percentage vrouwen van 18 tot 49 jaar dat hormonale anticonceptie gebruikt, gedaald van 30% naar 24%. Het lijkt een recente ontwikkeling, maar vrouwen staan al langer stil bij hun anticonceptiegebruik.

Al in 2000 kiezen steeds meer vrouwen voor alternatieve voorbehoedsmiddelen met minder hormonen, zoals een spiraal. De verandering die we nu zien, is dus zeker geen nieuw fenomeen. Feminer spreekt met Eva (27), Julia (26), Catarina (23) en Merijn (25), die elk andere ervaringen hebben met (hormonale) anticonceptie. Merijn: “Soms ben ik bang dat ik een ander mens zou zijn zonder anticonceptie. Je hoort weleens horrorverhalen over vrouwen die stoppen met de pil en daarna niet meer verliefd zijn op hun partner.”

Feiten vs fabels

Sociale media fungeren als aanjager van fabels over hormonale anticonceptie. Pointer ontdekte dat 2 op de 5 video’s op sociale media over hormonale anticonceptie negatief zijn. In totaal bevat 13% van de TikTok-video’s over dit onderwerp misinformatie, terwijl de video’s ruim 1,35 miljoen keer zijn bekeken. Sommige influencers bieden zelfs cursussen of supplementen aan om zogenaamd te ‘ontpillen’. De meest voorkomende bezwaren: onvruchtbaarheid door de pil en verandering in je partnerkeuze. Misinformatie gaat hierbij hand in hand met persoonlijk gewin, namelijk geld verdienen aan cursussen.

De legitieme zorgen die vrouwen hebben over anticonceptie misbruiken sociale media voor commerciële doeleinden. Sociale mediaplatforms moeten hierin hun verantwoordelijkheid nemen om gebruikers van hun platform, vooral kwetsbare groepen zoals minderjarigen, beschermen tegen misinformatie. 

Toch heeft sociale media niet helemaal zoveel invloed als we denken. Uit een Rutgers-enquête blijkt dat een kwart van de vrouwen hun keuze voor een voorbehoedsmiddel laat beïnvloeden door vrienden of vriendinnen. Voor de veelbesproken invloed van sociale media en influencers die onbewezen anticonceptiemiddelen promoten, is helaas weinig bewijs. Slechts 9 procent van de vrouwen haalt informatie over anticonceptie van sociale media en influencers. Ook Eva komt niet veel TikToks tegen: “Jonge vrouwen halen hun informatie niet per se van sociale media, maar gaan eerder in gesprek met vrienden en familie.”

Sommige vrouwen zijn door sociale media bewuster onderzoek gaan doen, zoals Merijn: “Informatie op sociale media heeft er deels voor gezorgd dat ik nu meer weet over anticonceptie en endometriose.” Het heeft me aangezet om zelf onderzoek te doen en gesprekken te voeren.” Anderen zoeken juist naar andere mediavormen, zoals podcasts. Zo zegt Catarina: ““Dat is net wat informatiever. TikToks gaan toch meer over heftige verhalen en bevatten vaak slechte ervaringen. Dat is ook iets wat we moeten beseffen: niemand gaat online vertellen hoe fantastisch een spiraal is.”

De oorzaken en gevolgen van (mis)informatie

Abortusklinieken zien een toename van jonge vrouwen die onbedoeld zwanger zijn geraakt door natuurlijke anticonceptiemethoden. Het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGVA) linkt de toename zelfs aan een ‘hormonenfobie’. Harde cijfers om dit te verklaren ontbreken, maar het gebruik van natuurlijke anticonceptie vergroot wel aanzienlijk de kans op een zwangerschap. Deskundigen waarschuwen daarom voor de misinformatie over hormonale anticonceptie en roepen zelfs op om geen vruchtbaarheidsapp te gebruiken.

Een oproep om geen app te gebruiken of om natuurlijke anticonceptie links te laten liggen, verhelpt niet de echte oorzaak van de ‘hormonenfobie’; we krijgen te weinig voorlichting over hormonale anticonceptie, zowel bij de huisarts als op school. Eva vertelt dat ze geen voorlichting op school heeft gehad en dat haar “wat ouderwetse huisarts” niet inhoudelijk heeft verteld over de mogelijke bijwerkingen van de pil: “Ik kreeg alleen als advies van hem dat ik nooit iets tegen mijn wil in moet doen.”

Daarnaast zijn de gesprekken bij de huisarts niet informatief genoeg over de mogelijke bijwerkingen: “Ik vind dat ik slechte voorlichting heb gekregen en nooit goed ben voorbereid op bijwerkingen en mogelijkheden. Ik heb me zelfs lichtelijk gedwongen gevoeld om een Kyleena-spiraal te nemen. Toen ik de huisarts vroeg naar bijwerkingen en risico’s vroeg, kreeg ik te horen dat ik niet zo bang moest zijn”, vertelt Julia.

Van hormonaal, naar natuurlijk

Om geen hormonen in je lijf te hebben of bijwerkingen te ervaren, stappen veel jonge vrouwen nu over op ‘natuurlijke’ vormen van anticonceptie. Hierbij moet je denken aan het bijhouden van je eisprong met een menstruatieapp, elke dag je temperatuur meten op hetzelfde tijdstip of ‘voor het zingen de kerk uit’. Maar deze methoden zijn onbetrouwbaarder dan je denkt:  2% tot 34% van de vrouwen raakt toch zwanger.

Julia gebruikt ook natuurlijke anticonceptie: “Ik gebruik nu al 3,5 jaar Natural Cycles, waarbij ik elke ochtend mijn temperatuur meet en de gegevens bijhoud in de app. Ik ben heel erg tevreden en blij met deze methode.” Ze vertelt erbij dat deze methode niet bij iedere situatie of persoon past: “Ik vind het in deze fase van mijn leven ook niet erg om ongepland zwanger te raken. Dat zou waarschijnlijk anders als je net seksueel actief bent.”

Merijn vindt de nieuwe trend van natuurlijke anticonceptie een aantal lastige aspecten hebben: “Ik vind het heel goed dat vrouwen meer bezig zijn met wat we eigenlijk slikken. Er is te weinig onderzoek gedaan naar het vrouwelijk lichaam en naar de invloed van hormonen op je lijf. Echter, natuurlijke anticonceptie is ook niet alles, en zeker niet volledig veilig.”

Legitieme zorgen

Veel vrouwen denken dat de pil nooit verder is doorontwikkeld en nog steeds gevaarlijke risico’s met zich meebrengt. Vrouwen ervaren vaak dat ze de negatieve bijwerkingen maar moeten ondergaan. Dit is ook logisch, aangezien vrouwen structureel achtergesteld zijn in de gezondheidszorg. Gynaecoloog Esther Nijhuis vertelt dat het niet bekend is “wat het precies doet met de mentale gezondheid van gebruikers.”

Hoewel de pil in zestig jaar steeds is doorontwikkeld, zijn er nog steeds mogelijke bijwerkingen. Gynaecoloog Angelique Goverde vertelt aan Nu dat “de anticonceptiepil de meest onderzochte medicatie is die we kennen.” Maar Goverde vertelt ook dat “huisartsen doorgaans de pil uit 1975 voorschrijven. Dat is vaak een kwestie van prijs.” Nieuwere pillen met minder bijwerkingen krijgen daardoor volgens Goverde minder kans.

Catarina ervaarde veel mentale klachten door hormonale anticonceptie: “Toen ik was gestopt, was het net alsof de donderwolken boven mijn hoofd verdwenen.” Ook Julia heeft zich door de pil “erg somber en afgestompt” gevoeld, net zoals Merijn die veel “down momenten” ervaarde. Sinds ze de Mirena-spiraal heeft, merkt ze dat ze niet meer zulke heftige pieken en dalen heeft. Dit alleen al laat zien dat er meer onderzoek naar de effecten op mentale gezondheid nodig is.

Wanneer de huisarts je niet serieus neemt

De overstap van hormonale naar natuurlijke anticonceptie laat opnieuw zien dat er een open en eerlijk dialoog moet plaatsvinden over de effecten van hormonale anticonceptie op je lichaam en mentale gezondheid. Maar dat is niet altijd vanzelfsprekend. Catarina ervaart geen drempel om naar de huisarts te gaan met eventuele vragen of zorgen, maar ze vindt de huisarts wel “te medisch”: “Ik wil graag in gesprek over wat ik nodig heb en niet een standaard praatje.”

Merijn legt uit: “Ik heb bij de huisarts aangegeven dat ik het vermoeden had dat ik endometriose had, met daarbij de vraag of ik dit niet kon laten onderzoeken. Helaas was de reactie van mijn huisarts dat de behandeling van endometriose het zetten van een spiraal is en dat onderzoek niet per se een toevoeging was. Op dat moment wist ik zelf nog niet genoeg over endometriose en durfde ik daar ook niet tegenin te gaan.”

“Toen ik een jonge vrouw als huisarts kreeg, ontstonden er opeens meer mogelijkheden rondom de keuze van hormonale anticonceptie. Komt dat doordat de situatie over de jaren echt verbeterd is, of omdat zij zelf een jonge vrouw is?”, vertelt Eva. Ze vraagt zich af waarom een huisarts niet vaker tijdens een consult vraagt of je nog tevreden bent met je anticonceptiemethode. Daarnaast maakt ze zich ook zorgen: “Waarom nemen we vrouwen niet serieus in hun twijfels en pijn?”.

Moet de pil de prullenbak in?

Anticonceptie is maatwerk en absoluut geen one size fits all. De ervaringsverhalen van Eva, Merijn, Julia en Catarina laten dat stuk voor stuk zien. Wat voor de éénn werkt, kan voor de ander compleet anders uitpakken. Maar dat neemt de legitieme zorgen weg die jonge vrouwen ervaren niet weg, zoals negatieve bijwerkingen of zelfs gezondheidsklachten door hormonale anticonceptie. Deze verhalen moeten we serieus nemen.

Er moet veel veranderen om genoeg ruimte te creëren voor een open gesprek over de gevolgen van hormonale anticonceptie. Ook Merijn denkt dat er nog veel kan veranderen: “Ik weet bijna niet waar ik moet beginnen. Ik ben sowieso groot voorstander van mannenanticonceptie, omdat ik niet vind dat het voorkomen van zwangerschap bijna volledig op de vrouw moet liggen. Daarbij denk ik dat er meer voorlichting moet komen over de invloed van anticonceptie op vrouwen, maar ook bijvoorbeeld over de pijn die bij het zetten van een spiraal komt kijken.” 

“Het lijkt me dat meer onderzoek en betere voorlichting essentieel zijn voor vrouwen om een gegronde, bewuste keuze te maken”, aldus Julia. Voor Catarina is meer onderzoek het allerbelangrijkste dat er moet veranderen: “Er is gewoon zo weinig aandacht voor de vrouw, de vrouwelijke ervaring en wat er anders is bij de vrouw.”

F.A.Q.