✉️ info@feminer.nl

Werk- en privébalans? Eerst maar eens balans tussen man en vrouw

Home > Magazine > De Diepte In > Werk- en privébalans? Eerst maar eens balans tussen man en vrouw
Doordat de werkweek is ingericht op mannen moeten vrouwen zich in een mal wringen waar ze eigenlijk niet in passen. In dit artikel duiken we dieper in hoe dat komt en hoe je dan wél de balans vindt.

Door Milou Idink

Milou (20) is een derdejaarsstudent journalistiek. Ze is activistisch ingesteld, heeft graag keukentafeldiscussies en uit haar feminisme het liefst op een creatieve manier.

De Diepte In

21 januari 2024

by | 21 januari 2024

Iedereen is druk, druk, druk. De meeste mensen werken of studeren wel vier of vijf dagen per week. Na een lange werkdag moet je thuis ook nog een hele hoop doen. De was, de (door de rest van het huis vergeten) afwas, de boodschappen. Misschien stuur jij altijd de datumprikker, vervang jij altijd het vuilnis en lijk je thuis wel de enige die het overzicht houdt. Aan het eind van zo’n dag ben je uitgeput. Tijd voor ontspanning schiet er vaak bij in.

Balanceren werk en privé

Menig lifestylecoach zal je vertellen dat alles draait om de juiste balans. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan, al helemaal als je zoveel ballen hoog te houden hebt. Je hebt meerdere projecten op werk en thuis moet alles ook nog op rolletjes lopen. Vrouwen pakken meer huishoudelijke taken op dan mannen, ook naast hun baan. Mocht je weleens het idee krijgen dat de mannen om je heen fluitend door het leven gaan, dan zit daar misschien dus wel wat in. Fulltime werkende vrouwen, of vrouwen in hogere posities, hebben namelijk meer moeite met het vinden van een werk-privé balans dan mannen. Dit valt te verklaren: er wordt van vrouwen simpelweg meer verwacht in en rondom een werkweek.

Hoe is de week nu?

Een traditionele, gemiddelde voltijdse werkweek is om en nabij 5 dagen per week, 8 uur per dag. Maar lang niet iedereen werkt zo lang. Nederland is Europees koploper in deeltijd werken, maar zoals welbekend werken vrouwen vaker in deeltijd. Dit zorgt voor een groot verschil in betaalde werkuren. In 2016 besteedt het totaal aan vrouwen gemiddeld 15,9 uur aan betaald werk, bij mannen is dat 25,3 uur. Maar dit betekent niet per se dat vrouwen minder werken.

Een disclaimer vooraf

In dit artikel wordt voornamelijk aandacht besteed aan heteronormatieve relaties. Dit is dan ook waar het probleem het meest zichtbaar is: in relaties van gelijk geslacht worden de zorgtaken veel gelijker verdeeld. Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau uit 2017 blijkt dat partners van gelijk geslacht vaker ongeveer evenveel uur betaald werken. Bij mannenstellen valt op dat ze vaker allebei voltijd werken en vrouwenstellen werken vaker beiden deeltijd werken. De zorgtaken zijn in ieder geval gelijker verdeeld, omdat ze niet kunnen terugvallen op vastliggende gendernormen.

Wat doen vrouwen dan anders?

Vrouwen verrichten naast betaald werk per week nog eens 26,5 uur aan onbetaalde zorgtaken, waar dit voor mannen slechts 17,5 uur is. Bij elkaar opgeteld ‘werken’ man en vrouw evenveel, maar verdienen mannen er meer aan. Het is goed om niet te onderschatten om hoeveel onbetaald werk dat wel niet gaat: als je dit zou uitdrukken in geld, zou je op een kwart van het BBP uitkomen.

Denkwerk

Moeders en vrouwen doen niet alleen meer thuis, maar zijn ook mentaal veel meer bezig met wat er moet gebeuren. Dit is een vorm van emotionele arbeid. De ongelijke verdeling in dit onzichtbare werk is vooral voor moeders aanzienlijk voelbaar. Zij bekommeren zich veel vaker om de schoolprestaties en het welzijn van de kids, dan hun man, ook als ze niet in de buurt van hun kinderen zijn.

Een ander voorbeeld van zulk denkwerk is een boodschappenlijstje maken. De man doet misschien wel de boodschapen, maar vooraf is de vrouw al de hele week bezig met bijhouden wat er op dat lijstje moet. Nog zoiets is het plannen van activiteiten met het gezin of de rest van de familie, iets wat zeker niet vanzelf gaat.
In een standaard (hetero)gezin is de vrouw vaak de manager van het huishouden. Zonder haar onzichtbare werk zou het systeem thuis in duigen vallen. Er is iemand nodig die actief taken oppakt, bedenkt wat er nu nodig is en anticipeert op wat er nodig gaat zijn. Als een man met het huishouden bezig is, gaat dit minder vaak gepaard met de emotionele arbeid vooraf. Het huishouden is voor hem geen extra fulltime baan, maar een bijbaantje.

Second shift

Velen zullen waarschijnlijk denken aan het concept van de second shift, naar het gelijknamige boek van Arlie Russell Hochschild. In die second shift zorgt een vrouw voor veel dingen in en rond het huis. In Nederland is dit alleen in mindere mate aan de orde: in plaats van dat vrouwen een ‘extra dienst’ op zich nemen, vervangen ze hun betaalde werkuren door onbetaalde zorgtaken thuis.

Mantelzorg

Naast zorg voor de kinderen en het huishouden zijn het meestal vrouwen die mantelzorg op zich nemen. Volgens stichting Werk en Mantelzorg is een op de vier werkende vrouwen mantelzorger, tegenover een op de zes mannen.

Het is logisch dat al deze zorgen en taken, waar mannen zich vaak minder verantwoordelijk voor voelen, tijd innemen. Daardoor blijft er minder tijd over voor je ‘echte’, betaalde baan. Vrouwen kunnen daardoor veel moeilijker meekomen in een normale werkweek. Het is dus hoog tijd om te werken aan je week!

Een mannelijke norm

Waarschijnlijk heeft niemand de werkweek expres zo ingericht dat het mannen bevoordeelt. Maar uit de geschiedenis weten we dat de ‘neutrale’ vorm vaak in het voordeel van de man is. In medisch onderzoek zijn mannen bijvoorbeeld de ‘neutrale’ standaard, kantoortemperaturen zijn ingesteld op de gemiddelde lichaamstemperatuur van een man en zelfs onze grammatica is, wanneer neutraal bedoeld, meer mannelijk dan vrouwelijk.

Het beeld dat de man het geld verdient en de vrouw het huishouden doet, is ook allang verleden tijd. Het doet denken aan de zwart-wit beelden uit de jaren ’50. Door feministische bewegingen zijn vrouwen meer gaan werken. Het is daardoor tegenwoordig meer dan normaal dat de man en de vrouw beiden aan de bak gaan om brood op de plank te krijgen.
Sinds die tijd is er wel een gelijkere verdeling van zorgtaken gemeten. In 2016 was het verschil in uren aan zorg met twee uur verminderd, eerst scheelde dat 11 uur tussen man en vrouw, nu 9 uur per week. Mannen en vrouwen lijken langzaam naar elkaar toe te groeien.
Dat klinkt goed, maar dat komt alleen doordat werkende vrouwen steeds minder zijn gaan doen en niet doordat mannen thuis meer doen. Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau besteden vrouwen tegenwoordig nog steeds zeker anderhalf keer zoveel tijd aan dit soort onbetaalde zorgtaken als mannen. Dat is een enorm verschil.

Niet mee met de tijd

Ondanks moderne gelijkheidsidealen werken vrouwen daardoor nog veel vaker deeltijd dan mannen. Zeker niet omdat vrouwen deeltijdprinsesjes zijn en niet wíllen werken. Ze hebben er simpelweg geen tijd voor.

Die verwachtingen dat een vrouw thuis nog als schoonmaakster, kok, oppas, afwasser en projectmanager werkt, zijn al lang ongeveer hetzelfde gebleven, maar een groot verschil met vroeger is dat vrouwen tegenwoordig (gelukkig!) ook mogen werken. Het probleem is dat er aan de inrichting van een ‘normale’ werkweek al decennialang niets is veranderd. Daardoor verschijnt er een probleem in de gezinsagenda: naast al dat werk moet het huishouden nog steeds bijgehouden worden.

Wel woorden, geen daden

Mannen zeggen net zo vaak als vrouwen bereid te zijn om dit soort taken op zich te nemen. Wel wenst 41% van de ouderstellen werk en zorg voor de kinderen gelijk te verdelen. Dat is mooi, want de intenties zijn er. Toch komen deze lasten als vanzelf op de vrouw te liggen. In de praktijk lukt de gelijke verdeling maar bij 9% van de stellen. In 48% van de gevallen werkt de man meer en zorgt de vrouw meer voor het huis en de kinderen.

Iemand moet het doen

De reden daarvoor ligt diepgeworteld in de manier waarop er van vroeger uit nog steeds over vrouwen- en mannenrollen wordt gedacht. Het is anno 2024 allang de norm dat beide ouders werken, maar de norm dat beide ouders thuis ook echt evenveel doen, ontbreekt.

Tanja Traag is al 24 jaar hoofdsocioloog bij het CBS en licht toe dat het volgen van die rollen voor een deel komt doordat mensen het fijn vinden: “Omdat het cultureel gezien de standaard is, neig je er toch snel naar. Dat klinkt erg normatief, maar daar komt het wel op neer.”
Volgens onderzoek van Rutgers heerst er in Nederland een cultuur waarin vaders niet of weinig betrokken zijn bij de opvoeding van het kind: de crèche belt nog steeds de moeder als het kind ziek is, ook als dit op de vrije dag van de vader gebeurt.
Waar vrouwen uit hun opgelegde rollen proberen te breken en zo ook mannelijke taken op zich nemen, staat het helaas nog niet op de agenda van de man om hun vrouwelijke kenmerken te omarmen. Sterker nog, vrouwelijke eigenschappen worden voor mannen vaak als zwak of slecht gezien. Zelfs wanneer de vermoeide moeder thuis vraagt om eerlijkere (emotionele) lastenverdeling, wordt ze vaak als een zeur afgeschilderd.Op deze manier wordt dit soort taakverdelingen in stand gehouden, en zijn we nog verre van een eerlijke verdeling van zorgtaken.
Dat deze denkwijze nog erg aanwezig is, blijkt ook uit onderzoek van het CBS. Zo geeft 83% van de Nederlanders aan dat moeders van jonge kinderen drie dagen per week of minder zouden moeten werken, tegenover 35% bij vaders. Het gedachtegoed hierover is dus nog traditioneler dan je misschien zou denken.
Cultuur houdt cultuur in stand. Volgens Ans Merens, onderzoeker bij het Sociaal Cultureel Planbureau, heeft het gedrag van je ouders ook invloed op hoe je je gedraagt wanneer je je eigen gezinnetje hebt. “Als je er niet bewust mee bezig bent hoe je dit verdeelt thuis, dan grijp je bewust of onbewust terug op de (vaak traditionelere) voorbeelden die je vroeger gehad hebt.”
Oordelen van anderen spelen ook een rol bij de verdeling thuis. Traag weet dat dit beeld ook druk kan uitoefenen op vrouwen: “Als een vrouw met kinderen voltijd werkt, wordt hen vaak gevraagd hoe ze dat dan met de kinderen doen en of dat wel goed gaat. Vaders krijgen diezelfde vraag nauwelijks.”

Stress en de loonkloof 

Dat er van vrouwen verwacht wordt deze zorgtaken op zich te nemen, leidt logischerwijs tot minder financiële onafhankelijkheid. De onbetaalde zorgtaken worden ook gezien als een van de grootste oorzaken van de loonkloof. Ook hebben deze traditionelere man- vrouw verhoudingen een negatieve impact op economische zelfstandigheid bij vrouwen en de pensioenkloof.

De kans dat vrouwen na een scheiding in de armoede belanden is wel 37,7%, voor mannen is dat 24,9%. In vorige Feminer-campagnes is ook al aandacht besteed aan de economische gevolgen van deze scheve zorg- en werkverdeling.

Mentale gezondheid

Ook onze gezondheid heeft eronder te lijden: vrouwen ervaren meer werkgerelateerde psychische en fysieke klachten dan hun mannelijke collega’s. Uit onderzoek van het CBS en TNO blijkt dat vooral jonge vrouwen tussen de 25 en 35 jaar meer last hebben van vermoeidheid door werk. Onder de 15% van de werknemers die in 2016 burn-outklachten meldden, waren er hogere percentages vrouwen te zien onder iedere leeftijdsgroep.

Volgens het Trimbos Instituut hebben Nederlandse vrouwen daarnaast een hoger risico op het ontwikkelen van depressies en angststoornissen. Dit wordt mede versterkt door ongelijkheid op de werkvloer, onvoldoende erkenning en ondersteuning voor onbetaalde arbeid, en het moeilijkere balanceren tussen werk- en privéleven.
De mentale druk die hieruit voortvloeit, kan leiden tot chronische stress, wat op zijn beurt weer kan leiden tot fysieke gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten, vermoeidheid en een verzwakt immuunsysteem.

Hoe kan het beter?

Volgens Ans Merens wordt er op school nog te weinig aandacht besteed aan de toekomstige taken en rolverdeling thuis. “Jongens denken minder na over hoe de taakverdeling er later uitziet dan meiden. Jongens denken over carrière maken en een goed inkomen verdienen”, blijkt uit het SCP-Rapport ‘Werken aan de Start’. We zouden dus een zaadje kunnen planten als we kinderen aanzetten om na te denken over hun toekomst: “Op die manier breek je eerder door de gendernormen die generaties oud zijn en doe je minder vaak automatisch hetzelfde als je ouders deden”, aldus Merens.

Kortere werkweek, hetzelfde geld

Er bestaan al wat initiatieven om de werklast te verminderen. Een manier om dat te bereiken is het invoeren van een 30-urige werkweek. Vakbond CNV pleit bijvoorbeeld voor een 30-urige werkweek, voor “meer ruimte in je hoofd en in je agenda”. Zij zien dat een groot deel van werkend Nederland tegen een burn-out aan zit. Naast individuele voordelen, heeft het welzijn van werknemers ook op grote schaal een economische invloed: “Burn-out en psychische klachten kosten de maatschappij nu al miljarden per jaar.”

Bovendien blijkt uit onderzoek in IJsland al dat mensen die vijf uur per week minder werken met hetzelfde loonstrookje, vooruit gaan in hun welzijn. Er werden minder burn-outs en minder stressklachten gemeld. In heterorelaties pakte de man zelfs meer huishoudelijke taken op. De productiviteit op werk bleef hetzelfde of verbeterde zelfs.
Arbeidsduurvermindering heeft al vaker in Nederland succesvol uitgepakt. In meerdere etappes zijn we in de geschiedenis al van een 48-urige werkweek naar een 36- tot 40-urige fulltime week gegaan. Hoewel sommigen de voordelen achter het verminderen van de werkweek al inzien, laat de daadwerkelijke verandering waarschijnlijk nog wel even op zich wachten. Hoe los je het probleem in de tussentijd op?

Hoe werk je zelf aan de week?

Als je last hebt van een disbalans in je werkweek is het als eerste belangrijk om aan jezelf te erkennen dat dat niet raar is. Je hoeft je niet in deze mannelijke mal te blijven wringen. Kijk met je partner, huisgenoten óf jezelf hoe je je tijd indeelt. Praat erover, juíst over de onzichtbare taken en het denkwerk dat vaak op jouw schouders komt te liggen. Hiermee maak je de onzichtbare taken zichtbaar. Houd het voor jezelf bij wat je doet om het huishouden staande te houden. Om je even te helpen stilstaan bij die taakverdeling heeft Feminer een Habit Tracker ontworpen, waar je de extra taken inzichtelijk kunt bijhouden.

De belangrijkste tip geeft Tanja Traag: “Kijk niet alleen naar wat vrouwen kunnen of moeten doen en veranderen, maar betrek ook mannen daar bij”
Vul hier de Habit Tracker in!
  • Milou Idink

    Milou (20) is een derdejaarsstudent journalistiek. Ze is activistisch ingesteld, heeft graag keukentafeldiscussies en uit haar feminisme het liefst op een creatieve manier.

    Bekijk Berichten

by | 21 januari 2024

Meer zoals dit

Zoek artikelen

Vers van de pers

We houden je graag op de hoogte, dus volg ons vooral op de socials!