Waar blijven de cabaretières?

Home > Magazine > De Diepte In > Waar blijven de cabaretières?
Humor wordt zelden gezien als een 'vrouwending', vandaar dat vrouwen ook in het cabaret achterblijven. Of ligt het aan iets anders?

Door Tara Mohunlol

Hoewel ze een master Sociologie doet in Amsterdam, is Tara een Rotterdammert pur sang. Ze is kritisch, nieuwsgierig en weet van aanpakken. Als hoofdredacteur van ons Online Magazine is ze dan ook helemaal in haar element.

29 januari 2021

door | 29 januari 2021

”Knappe vrouwen kunnen niet grappig zijn”, zei voormalig Disney-topman Michael Eisner in 2015. Hij werd ervoor op de vingers getikt. Maar het vooroordeel dat humor en vrouwelijkheid niks met elkaar te maken hebben, wordt nog steeds breed gedragen. Kijk maar eens naar de commentsecties bij je favoriete comedian. Cabaretières zijn sterk in de minderheid in het vak, een gegeven dat deze aanname in stand houdt.

Ook bij de grootste cabaretprijs van Nederland, die van het Leids Cabaret Festival, hebben we 15 jaar moeten wachten op een vrouwelijke winnaar. Begin 2020 was het eindelijk zo ver: Lisa Ostermann (29) sleepte in Leiden alle prijzen binnen. Met haar voorstelling Wat de ander wil horen, kreeg ze alle lachers op haar hand. Aan Feminer vertelt ze dat ook haar favoriete comedians mannen zijn, en dat ze eigenlijk niet weet waarom dat zo is. Reden genoeg, dus, om ons eens goed achter de oren te krabben: waar blijven de cabaretières?

In de nieuwe verdiepende reeks: Eenzijdig Entertainment gaan we in op de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de entertainmentindustrie; zowel op het witte doek als achter de schermen. We spreken met verschillende vrouwen over hun perspectief op het medialandschap en wat zij betekenen voor een brede representatie.

Vrouwen zijn niet grappig

De aanname is dus dat vrouwen nu eenmaal niet grappig zijn. Men associeert humor in ieder geval niet met vrouwelijkheid. Zo bevestigt ook Lisa, die na afloop van het festival een aantal wonderlijke vragen voorgeschoteld kreeg. ”Of ik de winnaar van de vrouwen was.” Daar keek ze van op: ”ik was er nooit zo mee bezig, maar je hoort het toch vaker dan gedacht.” Als verklaring voor de onderrepresentatie van vrouwen in het cabaret, wordt vooral het biologische verschil tussen mannen en vrouwen aangehaald. Mannen zouden humor nodig hebben om vrouwen het hof te kunnen maken. Vrouwen zijn blijkbaar vooral op zoek naar een grappige man, terwijl mannen liever een vrouw met een ”leuke uitstraling” hebben. Volgens Lisa is dit echter gelul. ”Je valt als vrouw toch ook op een knappe man?” 

Zo zwart-wit is het dus waarschijnlijk niet, maar wat wel bekend is, is dat mannen en vrouwen humor anders gebruiken. Volgens Madelijn Strick, humoronderzoeker (wat een droombaan!) en psycholoog aan de Universiteit Utrecht, vergroot humor de saamhorigheid in een groep. We gebruiken het dus als een sociaal smeermiddel. Aangezien we ons vaak omringen door mensen van hetzelfde geslacht, heeft dat invloed op ons gevoel voor humor. Lisa herkent dit zelf ook in de gesprekken die ze vroeger met haar vriendinnen had. ”We hadden het vaak juist over dingen als jongens en uiterlijk. Ik denk dat jongens meer grappen maken omdat dat bij hen gewoon hoger in het vaandel staat. Ik was destijds zelf minder bezig met het maken van goede grappen; ik ontdekte later pas hoe vet dat is.”

Ik was zelf nooit bezig met het maken van grappen, ik ontdekte later pas hoe vet dat is.

Voor cabaret moet je soms lelijk zijn

Maar hoe vertaalt dat zich naar het toneel? Vlaamse actrice An Nelissen schrijft in een cynisch betoog dat je voor het toneel ook ”smoelen” moet kunnen trekken. Gekke bekken, dus en daar moet je vaak een beetje lelijkheid voor toelaten. Lisa vertelt ons dat ze hier in het begin nog moeite mee had. ”Op de toneelschool wilde ik bij een voorstelling nog wel eens met een bepaalde kant van mijn hoofd naar het publiek staan, omdat daar de jongen zat op wie ik verliefd was. Dat is zo’n beetje het toppunt van ijdelheid, en dat moest ik natuurlijk loslaten.”

Daar is An Nelissen het mee eens. Zo schrijft ze vervolgens dat zelfspot essentieel is voor goede comedy. Je moet om jezelf kunnen lachen. Lisa’s werk is alleen maar beter geworden toen ze haar ijdelheid liet gaan. ”Als je dingen wil maken die grappig zijn, moet je ze vooral zelf grappig vinden. Je moet geen compromissen sluiten met wat je denkt dat het publiek wil horen, dat werkt gewoon niet.” Een goede grap moet vooral eerlijkheid uitstralen, vindt Lisa. ”Humor gaat om schaamteloosheid en zelfspot.” Laten dat nou net de twee eigenschappen zijn waar vrouwen niet mee opgevoed zijn.

Voor het toneel moet je ook ”smoelen” kunnen trekken.

Vooroordelen laten zich makkelijk bevestigen

Moeten we nu weer 15 jaar wachten op een winnares bij het Leids Cabaret Festival? Volgens Lisa ligt de onderrepresentatie van vrouwen in de cabaretwereld niet aan het gebrek aan toegang. ”Vooroordelen laten zich makkelijk bevestigen. Als je het vooroordeel hebt dat vrouwen niet grappig zijn en een cabaretière ziet die je niet goed vindt, dan denk je al snel: ‘zie je wel!’. Bij een mannelijke cabaretier koppel je het daarentegen niet aan het feit dat het een man is. Dat verschil op basis van gender moeten we loslaten. Zowel mannen als vrouwen kunnen namelijk hele grove óf hele softe grappen maken. Die verschillen in genre zijn veel groter en relevanter dan de verschillen tussen genders.”

We moeten vrouwen dus gewoon wat meer ruimte geven om dingen uit te proberen. Betekent dat dan dat we cabaretières aan een lagere standaard moeten houden dan hun mannelijke collega’s? Nee, natuurlijk niet. Wat het wel betekent, is dat we ons oordeel over een individuele vrouw niet blind moeten laten gelden voor de rest van de groep. Bovendien zou het ons sieren om jonge meisjes niet bij voorbaat al de mond te snoeren met die constante druk om mooi te zijn. Ook daar kan Lisa over meepraten. ”Kijk maar naar al die tijdschriften, die gaan toch alleen maar over je uiterlijk?” Als zelfspot en schaamteloosheid voorwaarden zijn voor een goede grap, moeten we meisjes daar maar eens mee gaan opvoeden. Dan benen ze het vanzelf bij. 

  • Tara Mohunlol

    Hoewel ze een master Sociologie doet in Amsterdam, is Tara een Rotterdammert pur sang. Ze is kritisch, nieuwsgierig en weet van aanpakken. Als hoofdredacteur van ons Online Magazine is ze dan ook helemaal in haar element.

door | 29 januari 2021

Meer zoals dit

Zoek artikelen

Vers van de pers

We houden je graag op de hoogte, dus volg ons vooral op de socials!