In maart heffen we wederom het rode potlood in naam van de democratie. Oftewel: we mogen weer naar de stembus, dit keer om te stemmen voor de Provinciale Staten en waterschappen. Hoewel de politieke focus vaak op nationaal beleid ligt, zijn de Provinciale Staten een belangrijke spil in het democratische proces. Het nationale beleid kan namelijk alleen uitgevoerd worden als het op regionaal niveau steun krijgt.
De Provinciale Staten voeren bijvoorbeeld het stikstofbeleid uit – en kunnen dat dus ook dwarsbomen. Daarnaast kiezen de leden van de Provinciale Staten de Eerste Kamer, waar alle nieuwe wetten, bijvoorbeeld rondom het afschaffen van de bedenktijd bij abortus, worden goedgekeurd of afgewezen. Genoeg redenen om uit te zoeken wat de Provinciale Staten zijn, waar ze over gaan en hoe jij 15 maart kan bijdragen aan een inclusiever bestuursorgaan!
Wat zijn de Provinciale Staten?
De Provinciale Staten zijn de volksvertegenwoordiging van de provincie, een soort parlement op provinciaal niveau. Net als in de Tweede Kamer worden de leden in elke provincie gekozen en krijgen partijen een aantal zetels toegewezen. Het totale aantal zetels in jouw provincie hangt af van het aantal inwoners in die provincie. In totaal zijn er 571 zetels verdeeld over de twaalf provincies in Nederland.
Zetels zijn er verdeeld over de 12 provincies
Hoe worden zetels verdeeld in de Provinciale Staten?
Hoe meer inwoners een provincie heeft, des te meer Statenleden een provincie heeft. De provincie Zeeland heeft het minste aantal Statenleden (39). De provincies Noord-Brabant, Noord-Holland en Zuid-Holland hebben het grootste aantal (55). Daarnaast mogen inwoners van Aruba, Curaçao en Sint-Maarten dit jaar voor het eerst stemmen bij de Provinciale Statenverkiezingen. Voor hen is dus ook een deel van de zetels gereserveerd.
Na de Provinciale Statenverkiezingen wordt, net zoals na de Tweede Kamerverkiezingen, per provincie een regering gevormd. Dit heet het college van Gedeputeerde Staten. Iemand die plaatsneemt in zo’n college krijgt de titel ‘gedeputeerde’. Deze functie is vergelijkbaar met die van een minister, maar dan op provinciaal niveau.
De voorzitter van het college van Gedeputeerde Staten is de Commissaris van de Koning. Zoals de naam doet vermoeden, wordt deze persoon niet gekozen door het volk, maar benoemd door de Koning. Zes jaar lang vertegenwoordigt hij of zij de regering in de provincie. Interessant detail: Drenthe was de eerste provincie met een vrouwelijke commissaris van de koning (in 1974) en is momenteel ook de enige provincie waar een vrouw commissaris van de Koning is. Shout-out naar Jetta Klijnsma (PvdA)!
Waar beslissen de Provinciale Staten over?
De Provinciale Staten bepalen het beleid in de provincie op belangrijke punten, en controleren het college van Gedeputeerde Staten. Daarnaast hebben ze een speciale taak: het kiezen van de leden van de Eerste Kamer.
Provinciaal beleid
De provincie voert landelijk een eigen beleid uit. Dit beleid gaat vooral over ruimtelijke ordening, infrastructuur en klimaat. Wil jij dus graag die busverbinding van jouw studentenstad naar thuis-thuis? Aankloppen bij de Provinciale Staten! Daarnaast beslist de provincie over geld. Zo maakt Movisie elk jaar een overzicht van hoeveel geld provincies beschikbaar stellen ter bevordering van lhbti+beleid.
De provincie:
- Bepaalt of steden en dorpen kunnen uitbreiden en waar bedrijventerreinen en kantorenparken mogen worden aangelegd;
- bepaalt waar wegen, spoorwegen, scheepvaartverbindingen, industriegebieden, agrarische en natuurgebieden en recreatieve voorzieningen komen;
- is verantwoordelijk voor de aanleg en het onderhoud van provinciale wegen, fietspaden en bruggen;
- zorgt voor schoon zwemwater en veilige routes voor vrachtwagens met gevaarlijke stoffen;
- realiseert nieuwe natuur en behoudt huidige natuur;
- houdt toezicht op de naleving van milieuwetten voor lucht, bodem en water;
- gaat verontreiniging tegen, bijvoorbeeld door bodemsanering;
- houdt toezicht op de waterschappen;
- houdt (met name financieel) toezicht op de gemeenten. De gemeenten laten elk jaar hun begroting en jaarrekening goedkeuren door het college van Gedeputeerde Staten.
Eerste Kamerverkiezing
De leden van de Provinciale Staten hebben een aparte taak die eigenlijk niets met de eigen provincie te maken heeft: het verkiezen van de leden van de Eerste Kamer. Eerste Kamerleden (ook wel senatoren genoemd) worden niet rechtstreeks gekozen, maar via getrapte verkiezingen. Bij de Provinciale Statenverkiezingen kiezen burgers in hun provincie de leden van de Provinciale Staten. Vervolgens kiezen zij op hun beurt de leden van de Eerste Kamer. In de praktijk stemmen de leden van Provinciale Staten bijna altijd voor Eerste Kamerkandidaten van hun eigen politieke partij. De samenstelling van de Eerste Kamer is daardoor vrij nauwkeurig af te leiden uit de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen (bron: ProDemos).
Wat als de Eerste en de Tweede kamer er anders uitzien?
Wanneer de Eerste Kamer een totaal andere samenstelling heeft dan de Tweede Kamer, wordt het moeilijker nieuw beleid uit te voeren. Want, voor wie het even vergeten was, álle wetsvoorstellen moeten zowel door de Tweede als de Eerste Kamer worden goedgekeurd. En wel met een gewone meerderheid: er moeten meer voor- dan tegenstemmen zijn.
De coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie willen daarom graag minstens de helft van de 75 eerste Kamerzetels te veroveren. Momenteel hebben ze er gezamenlijk 32, en lukt het ze om met wisselende partijen meerderheden te vinden. Na de Provinciale Statenverkiezingen kan de gezamenlijke fractie PvdA/GroenLinks wel eens de grootste worden in Senaat, op de voet gevolgd door de BBB en JA21. Het kabinet-Rutte 4 zal afhankelijk zijn van deze partijen om een meerderheid te krijgen in de Eerste Kamer, waardoor zij het kabinet onder druk kunnen zetten. Voor wat hoort wat ten slotte.
PvdA en GroenLinks hebben op deze manier het kabinet al kunnen dwingen tot een huurverlaging voor tochtige woningen, extra geld voor kinderopvang en een prijsplafond voor energie. Jouw stem in de provincie bepaalt zo of nieuw emancipatiebeleid er straks doorheen komt in de Eerste Kamer!
Hoe stem ik inclusief tijdens de Provinciale Statenverkiezingen?
#1 Ga stemmen
Voor de hand liggend, maar rete-effectief: tegen stemmen kan geen enkele klaagbaak opboksen. Snel je op 15 maart dus naar je dichtstbijzijnde stembureau – en neem bij voorkeur al je vrienden mee. Bij de laatste lokale verkiezingen (voor de gemeenteraad) was de opkomst lager dan ooit. Met name vrouwen, jongeren, mensen met een praktische opleiding, Nederlanders met een migratieachtergrond en inwoners van zeer stedelijke gemeenten bleven thuis. Laten we die trend meteen doorbreken: beleid wordt enkel inclusiever wanneer iedereen een stem laat horen!
Waterschappen
Op 15 maart mag je naast een stem voor de Provinciale Staten, ook een stem uitbrengen voor de waterschappen. Een waterschap zorgt voor het waterbeheer in een bepaald gebied. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat je genoeg en schoon water hebt en dat je beschermd bent tegen overstromingen. Met een stijgende waterspiegel is hun werk relevanter dan ooit!
Elk waterschap heft belasting om de kosten van hun werkzaamheden te dekken. Grote kans dat jij wel eens een brief over de waterschapsheffing hebt ontvangen. Hoe deze belasting eruit moet zien (voor iedereen gelijk, of inkomensafhankelijk) wordt besloten in het algemeen bestuur. Daarnaast besluit dit bestuur hoe de provincie om moet gaan met het stijgende waterpeil: worden de dijken opgehoogd of worden bepaalde natuurgebieden gecreëerd waar we overstromingen op kunnen vangen? Wie in dit bestuur mogen plaatsnemen, bepaal jij met je stem op 15 maart.
Let op: de partijen waar je uit kan kiezen zijn anders dan de partijen in de Tweede Kamer of de Provinciale Staten. Zo zijn de PvDA en GL al gefuseerd in de waterschapspartij Water Natuurlijk en bestaat er ook nog zoiets als de Algemene Waterschapspartij. Meer informatie over het waterschap wat in jouw regio actief is, kan je vinden op waterschappen.nl/mijn-waterschap/.
#2 Stem voor diversiteit
Nu de kandidatenlijsten eenmaal bekend zijn, kan je kijken welke gezichten horen bij de namen op de lijst van jouw voorkeurspartij. Devika Partiman en Floortje Fontein van stichting Stem op een Vrouw schreven deze zomer in Trouw over het gebrek aan diversiteit en representatie in de Provinciale Staten en de waterschappen. Op dit moment is 67% van de leden in de Provinciale Staten man, en bij de algemeen bestuurders van de waterschappen is dit 75%. Hun gemiddelde leeftijd ligt boven de 50 jaar en zo’n 90% van deze mannen is hoogopgeleid.
Dat is niet bepaald een afspiegeling van onze samenleving, dus waarom zou slechts díe groep het volk vertegenwoordigen? Gelukkig kan jij niet alleen stemmen op een partij, maar ook op de persoon die dat partijgeluid verkondigt. Een diverser perspectief in de provincie (en met een beetje geluk in de Eerste Kamer) bestaat bij de gratie van een diverser college van Gedeputeerde Staten. Dat kan jij bewerkstelligen door te stemmen op een vrouw, persoon van kleur, mbo’er, persoon met een beperking, lhbti+ persoon, of iemand uit een andere gemarginaliseerde groep.
#3 Verzamel informatie over de partij
Weet waarvoor je stemt, wanneer je in dat hokje staat. Of, als je het écht heel druk hebt, kijk dan in ieder geval even welke partijen meedoen. Het kan verleidelijk zijn om te denken: “Ik stem gewoon hetzelfde als bij de Tweede Kamerverkiezingen”, maar die tactiek werkt niet altijd.
Bij de Provinciale Statenverkiezingen doen naast de landelijke partijen namelijk ook provinciale partijen mee. Denk bijvoorbeeld aan de Fryske Nasjonale Partij of Leefbaar Zuid-Holland. Mocht je op zo’n lokale partij willen stemmen, houd dan wel in je achterhoofd dat dit Provinciale Staten lid niet op dezelfde partij kan stemmen voor de Eerste Kamer. Hij of zij zal dan dus een stem uit moeten brengen op iemand anders, waarvan moeilijk te voorspellen is wie dat zal zijn.Daarnaast doen sommige landelijke partijen niet mee met de Provinciale Statenverkiezingen, omdat ze zich nog niet hebben gemobiliseerd in de provincie. Bij1 is hier een voorbeeld van.
Kijk dus goed of de partij waarop jij wil stemmen óók meedoet in jouw provincie. Wanneer je een goed beeld hebt van welke partijen dat zijn, kan je kijken naar wat hun track record is. Dat wil zeggen: hoe deze partijen zich de afgelopen jaren hebben ingezet in jouw provincie en/of in de Eerste Kamer. En natuurlijk hoe ze zich de komende tijd willen inzetten. Partijen posten hier zelf veel over op hun Instagram Accounts. Daarnaast zijn er genoeg andere hulpbronnen die je aan kan boren. Zie het overzicht hieronder!
Hulpbronnen
Heb je behoefte aan meer context en/of uitleg? Een kort hulpbronnen overzicht:
- NOSop3 maakte in 2019 een handig filmpje over wat de provincie doet. Hierin doen ze alsof een dertiende Nederlandse provincie bestuurd moet worden.
- Rondje binnenhof van de NOS is terug. Sportman Herman en politiek verslaggevers Marleen en Xander nemen je in aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen wekelijks mee achter de schermen van politiek Den Haag.
- Instagram is je beste vriend: denk aan de accounts van de politieke partijen zelf (tip: zoek naar hun Eerste Kamer accounts), maar ook aan accounts als @politieknederland.
- Links in het Nieuws maakte in samenwerking met Lekker Belangrijk een podcast over de Provinciale Statenverkiezingen (ook interessant voor rechtse kiezers, beloofd!). Naar verwachting zullen meer van zulke podcast verschijnen de komende tijd, bijvoorbeeld bij de Volkskrant en de NRC.
- Stem op een Vrouw organiseert op 1 maart een verkiezingsavond voor de aankomende Provinciale Staten en Waterschapsverkiezingen.
- ORT-lid Nuhamin schreef een artikel waarin ze het stemgedrag van partijen in de eerste kamer op moties met betrekking tot gendergelijkheid op een rij zette.
Kortom, met weinig moeite kan ook jij bijdragen aan een meer inclusief beleid in Nederland. Zoek uit welke partij én welke kandidaat jouw provinciale standpunt het beste vertegenwoordigt, trommel je vrienden op, en ga samen stemmen!
trommel je vrienden op en ga samen stemmen!
