Hoe vrouwen structureel worden achtergesteld in de gezondheidszorg

Home > Magazine > De Diepte In > Hoe vrouwen structureel worden achtergesteld in de gezondheidszorg
vrouwen gezondheidszorg
Vrouwen worden structureel ongelijk behandeld in de gezondheidszorg, maar hoe komt dat? Feminer onderzoekt en zet uiteen.

Door Nuhamin Valk

Nuhamin is student Biomedische Technologie. Uit haar interesse voor wetenschap, cultuur en media probeert ze aandacht te scheppen voor gelijkheid in die velden.

1 mei 2023

door | 1 mei 2023

Buikkrampen, migraine en andere pijn: 80% van de mensen met onverklaarbare medische klachten is vrouw. Dat percentage is zo gek nog niet, want vrouwen hebben al jaren last van ongelijke behandeling in de gezondheidszorg. Van problemen met de pil tot hart- en vaatziekten; vrouwen die naar de dokter stappen hebben minder kans op beeldvormend onderzoek en moeten langer wachten op een diagnose. Tenminste, als ze überhaupt gediagnosticeerd worden.

Deze ongelijke behandeling van vrouwen zorgt er mede voor dat jaarlijks meer vrouwen dan mannen overlijden aan hart- en vaatziekten. Daarnaast zorgen medicijnen bij vrouwen voor meer bijwerkingen. Maar hoe is dit verschil in behandeling ontstaan? We duiken in de principes, aannames en opvattingen die hiertoe hebben geleid, en wat het gevolg hiervan is op de gezondheid van vrouwen.

Sekseblindheid

De slechte diagnostiek bij vrouwen is te wijten aan een gebrek aan onderzoek naar en kennis over het vrouwenlichaam. Gedurende het grootste deel van de medische geschiedenis, werd het mannenlichaam namelijk als de norm gezien. Zij hebben namelijk geen last van zogenaamde ‘ingewikkelde’ menstruatiecycli en kunnen niet zwanger worden. Het overgrote deel van de geneesmiddelenonderzoeken heeft daarom nauwelijks vrouwen in de onderzoeksgroep meegenomen. En bij onderzoeken naar ziektepatronen en symptomen worden pas sinds kort vrouwen meegenomen. Dat, terwijl de hormonale cyclus juist zo bepalend is voor het vrouwenlichaam.

Vrouwen werden destijds simpelweg als een kleinere versie van mannen gezien. Sekseverschillen werden hier verder achterwege gelaten, ondanks het belang van sekse bij de fysiologie van cellen (en dus van metabolisme, symptomen en reacties op behandelingen). Sekse-specifieke symptomen komen onder andere voor bij artrose, geneesmiddelenverslaving, AIDS en cardiovasculaire aandoeningen. Maar deze werden niet opgemerkt en nauwelijks onderzocht.

De slechte diagnostiek bij vrouwen is te wijten aan een gebrek aan onderzoek naar en kennis over het vrouwenlichaam.

Dit komt bijvoorbeeld voor bij angina pectoris (gebrek aan zuurstof in de hartspier). Uit oude onderzoeken naar de symptomen kwam een drukkende pijn in de borst als de belangrijkste klacht naar voren. Dit wordt ‘klassieke’ angina pectoris genoemd. Maar vrouwen ervaren deze ‘klassieke’ pijn meestal niet. Zij ervaren als eerst moeheid en benauwdheid in rust. Artsen zijn vaak niet bekend met deze symptomen, waardoor vrouwen niet op tijd worden doorverwezen. Mede hierdoor sterven jaarlijks meer vrouwen dan mannen aan hart- en vaatziekten.

Vrouwen lopen dus vaak lang rond met onverklaarbare klachten. Hun klachten worden niet erkend door zorgverleners, of ze worden afgeschreven als psychisch. De symptomen die bij een TIA (beroerte door tijdelijk afgesloten hersenvat) worden bij vrouwen bijvoorbeeld vaak gezien als een migraine. Bij een aandoening waarbij de overlevingskansen zo tijdsafhankelijk zijn, kosten zulke fouten mensenlevens.

Sekse en gender

Om dit onderwerp te kunnen onderzoeken, is het allereerst belangrijk dat er een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen sekse en gender. In de medische literatuur gaat het namelijk onder andere over genderblindheid en sekseblindheid, zonder dat het altijd even duidelijk is over welke van de twee het gaat.

Sekse gaat over de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen. Sekse is een spectrum; er zijn namelijk vele variaties op deze biologische eigenschappen, zoals bijvoorbeeld bij intersekse personen het geval is. In het geval van trans personen gaat sekse over de aangeboren sekse.

Gender is de verzameling van sociale, vaak aangeleerde eigenschappen die met een bepaald geslacht worden geassocieerd. Dit gaat dus over het gedrag, de manier van communicatie en rolpatronen die met een persoon worden geassocieerd vanwege hun gender. Wederom is gender ook een spectrum en is het afhankelijk van allerlei omstandigheden zoals de tijd waarin je leeft, je cultuur of religie.

Genderblindheid

Naast dit gebrek aan seksespecifieke kennis, speelt genderblindheid ook mee. Vrouwelijke pijn en symptomen worden niet alleen zelden herkend, ze worden vaak ook niet gehóórd. Vrouwen met pijn op de borst worden twee keer vaker gediagnosticeerd met een psychische aandoening dan mannen, krijgen op de spoedeisende hulp minder pijnstillers voorgeschreven en kunnen minder vaak rekenen op lichamelijk onderzoek. De pijn die vrouwen ervaren wordt weggecijferd, geminimaliseerd en genegeerd.

Daarnaast komt het oude menstruatieverhaal ook in deze situatie kijken: vrouwen zouden – omdat ze kunnen menstrueren en bevallen – beter tegen pijn kunnen dan mannen. Die laatsten worden daarentegen als ‘stoïsch’ en ‘autonoom’ gezien. Het is dus geen verrassing dat vrouwen worden neergezet als overgevoelig, hysterisch en hypochondrisch.

Medical gaslighting

Dit negeren en wegcijferen van pijn door artsen wordt ook wel medical gaslighting genoemd, wat vrouwen vaker overkomt dan mannen. Hierdoor lopen vrouwen jaren met pijn en vragen rond. Hetzelfde geldt voor mensen van kleur, ouderen en queer personen; zij worden ook vaker genegeerd en verkeerd gediagnosticeerd.

Zulke gaslighting kan grote gevolgen hebben op hoe iemand hun eigen lichaam ervaart en hoe diegene lichamelijke signalen interpreteert. Als je continu van artsen en verplegers hoort dat je fysieke symptomen tussen je oren zitten, zal je uiteindelijk aan jezelf gaan twijfelen.

Vrouwen van kleur

Vrouwen van kleur en vrouwen met een migratieachtergrond hebben nóg een grotere kans om verkeerd gediagnosticeerd te worden, of om vast te lopen in het proces tot een diagnose. Vaak gaat het al niet goed bij de communicatie. Artsen kunnen (onbewuste) vooroordelen hebben over verschillende culturele achtergronden, en er wordt vaak niet op tijd een tolk ingeschakeld wanneer de patiënt zich niet goed in het Nederlands kan uiten.

Bovendien speelt kleurenblindheid in de medische kennis ook een rol. Veel medische apparatuur is namelijk niet ontworpen voor verschillende huidskleuren. En veel artsen weten bijvoorbeeld alleen hoe bepaalde huidziekten er op witte mensen uitzien. Op een donkere huid worden de symptomen dan vaak niet herkend. 

Gelijkwaardige zorg

De ongelijke behandeling van vrouwen in de gezondheidszorg kost levens. Door een gebrek aan onderzoek naar het vrouwenlichaam worden symptomen bij vrouwen niet of te laat herkend. En geneesmiddelen veroorzaken bij vrouwen meer bijwerkingen dan bij mannen, omdat ze niet op vrouwen zijn getest. Gaslighting door medisch personeel zorgt er verder nog voor dat de pijn die vrouwen ervaren niet wordt gehoord.

Er komt steeds meer aandacht voor dit onderwerp, maar in Nederland lopen we wel achter op andere westerse landen als het gaat om sekse- en genderspecifieke zorg. Hoog tijd dus om dit gat in kennis over het vrouwenlichaam te dichten. Zo kan iedereen, ongeacht geslacht en gender, de nodige zorg krijgen.

  • Nuhamin Valk

    Nuhamin is student Biomedische Technologie. Uit haar interesse voor wetenschap, cultuur en media probeert ze aandacht te scheppen voor gelijkheid in die velden.

door | 1 mei 2023

Meer zoals dit

Zoek artikelen

Vers van de pers

We houden je graag op de hoogte, dus volg ons vooral op de socials!