Wat als vrouwen de dienst uitmaakten? De Mosuo-stam laat het zien

Home > Magazine > De Diepte In > Wat als vrouwen de dienst uitmaakten? De Mosuo-stam laat het zien
mosuo
De Mosuo-stam is een van de laatste matriarchale volkeren op aarde, vrouwen hebben het daar voor het zeggen. En daar kunnen wij nog heel wat van leren.

Door Ghislaine Aouragh

Ghislaine is masterstudent Arbeidsrecht in Amsterdam. De argumentatieskills die zij heeft opgedaan tijdens haar studie, zet ze nu graag in bij Feminer in de strijd voor gelijkheid.

14 februari 2022

door | 14 februari 2022

Een dag na de beëdiging van Donald Trump als president van de Verenigde Staten werd Washington, D. C. overspoeld door een leger van roze mutsen. Demonstranten bij deze zogenaamde Woman’s March stonden onder meer op voor vrouwenrechten en gebruikten pakkende leuzen om hun punt te maken. Quotes als ‘Smash the Patriarchy’ waren te zien op t-shirts en protestborden, maar vonden in de daaropvolgende maanden ook hun weg naar sociale media. 

Kreten als deze behelzen het idee dat het bestaande patriarchale systeem onderuit moet worden gehaald. In een patriarchaat hebben mannen over het algemeen een dominante rol. Zij zijn de politieke leiders, genieten sociale privileges en zijn eigenlijk gewoon de baas. Niet gek dus dat feministen tegen de schenen van dit systeem willen schoppen. Maar hoe zou het alternatief er eigenlijk uit moeten zien? Is het matriarchaat, de vrouwelijke tegenhanger van het patriarchaat, dan de oplossing? Voor het antwoord op deze vraag kunnen we afkijken bij de Mosuo-stam, ook wel ‘de laatste matriarchale samenleving van de wereld’ genoemd. 

Het mythische, mannenhatende matriarchaat

Een zuiver matriarchaat (net als een zuiver patriarchaat) is eigenlijk alleen maar een hypothetische samenleving uit mythen en legendes. Denk hierbij aan de strijdlustige Amazonen uit de Griekse mythologie, die hun rechterborst afsneden om beter te kunnen boogschieten. Hun koningin Lysippe leidde militaire veroveringsexpedities en liet menig mannelijk soldaat beven. De Amazonen moesten niets van mannen hebben, en brachten slechts sporadisch een bezoek aan de naburige mannelijke Gargariërs om zwanger te worden. Als zij een dochter kregen, bleef deze bij de vrouwen en werd zij opgeleid tot krijger. De zonen werden (als ze geluk hadden) teruggebracht naar hun vaders, of achtergelaten voor de wilde dieren. Misandristen pur sang dus. 

Er zijn nog maar weinig matriarchale samenlevingen over, maar deze vertonen niet dit soort fabelachtige, Amazonistische kenmerken van mannenhaat. In de enkele matriarchaten die de test der tijd hebben overleefd, wordt macht eerlijk verdeeld en staat de moeder centraal in de samenleving. Het klinkt bijna als een sprookje, maar in een land hier ver vandaan woont een stam die hier het perfecte voorbeeld van is. De Mosuo uit China laten ons zien dat een matriarchaat zowel voor vrouwen als voor mannen een verademing is. 

Een walk of shame, maar dan anders

De eerste geschriften over de Mosuo stammen uit 750 voor Christus. Hun moederland werd destijds opgeschreven als ‘nu kuo, wat ‘rijk der vrouwen’ betekent. Dat is ook wel te zien aan een van hun meest bekende en unieke gebruiken: het walking marriage. In tegenstelling tot in een conventioneel huwelijk, zijn de Mosuo vrij om een beschuitje te eten met wie ze willen. Als een Mosuo-vrouw haar interesse uit in een potentiële partner (een axia), en de interesse wederzijds is, geeft zij hem toestemming om haar te bezoeken. Deze bezoekjes, die plaatsvinden in haar zogenaamde bloemenkamer, gebeuren meestal heimelijk als de nacht is gevallen. De man verblijft die nacht bij haar en vroeg in de ochtend loopt hij weer terug naar zijn eigen huis, waar de term walking marriage vandaan komt. Dat moet een interessant schouwspel zijn; hordes met mannen die bij het krieken van de dag hun walk of shame naar huis inzetten. Of moet ik zeggen; stride of pride

Als er uit dit walking marriage een kind wordt geboren, heeft de vader geen verplichtingen om voor het kind te zorgen. Het kind wordt namelijk door de hele familie van de moeder opgevoed in haar huis. Mosuo-mannen blijven in het huis van hun eigen moeder wonen en helpen bij de opvoeding van de kinderen die in dat huis opgroeien. De ooms van de kinderen nemen als het ware de vaderlijke rol op zich, zij spelen dus een cruciale rol in de opvoeding. 

Door zo’n familiaal vangnet zijn zowel vrouwen als mannen vrij om (seksuele) relaties aan te gaan met wie ze willen. WaiHong Choo, die een boek schreef over deze stam, vertelt in een interview dat dit gedrag van de godin Gemu komt. ”Zij is de favoriete godheid van de Mosuo, toevallig een vrouw en vreselijk hedonistisch. Gemu houdt van drinken, zingen, gokken en ze heeft oog voor alle knappe berggoden om haar heen – ze is continu op zoek naar seks. Mosuo-vrouwen imiteren haar. En daarom staat de vrouw daarom centraal in hun wereld. Dat vond ik zo aantrekkelijk aan deze wereld.”

In tegenstelling tot in een conventioneel huwelijk, zijn de Mosuo vrij om een beschuitje te eten met wie ze willen

De huisvrouw, maar dan anders

Zoals eerder vermeld staat het moederfiguur bij de Mosuo aan het hoofd van de familie. Deze matriarch wordt ook wel de Ah mi genoemd en zij regeert over iedereen die onder haar dak woont. Ze is verantwoordelijk voor het huishouden, maar bij de Mosuo betekent dit ook dat ze de zakelijke beslissingen maakt en het vastgoed en de financiën beheert. Bovendien verloopt de overerving bij de Mosuo van vrouw tot vrouw. Als de Ah mi haar taken als matriarch wil doorgeven aan de volgende generatie, geeft ze haar vrouwelijke opvolger de sleutels van de huishoudelijke opslag. Dit symboliseert de overgang van verantwoordelijkheid en eigendomsrechten, waarna er een nieuwe vrouw des huizes is. Bij de Mosuo heeft het woord huisvrouw dus een hele andere lading dan in Nederland; de huisvrouwen zijn daar juist de vrouwen die huizen bezitten. 

Deze overerving van vrouw tot vrouw heeft bovendien een gezonde uitwerking op seksualiteit. Dat zit zo: al sinds het begin der tijden erfden kinderen in patriarchale samenlevingen de rijkdom van hun vader. Het was dus vooral niet de bedoeling dat er binnen een huwelijk stiekeme bastaardkinderen werden geboren, want die vaders wilden hun rijkdommen natuurlijk alleen aan hun eígen bloedlijn doorgeven. Om deze reden werden vrouwen goed in de gaten gehouden en werd er strenge controle uitgeoefend over hun geslachtsorganen. Dit legde een taboe op vrouwelijke seksualiteit; het werd iets waar je je voor moest schamen. En dat heeft zijn sporen nagelaten. 

Bij de Mosuo maakt het daarentegen niet uit wie de biologische vader is, aangezien de kinderen door de hele familie van de moederlijke kant worden opgevoed. Dit verandert ook de kijk op vrouwelijke seksualiteit. Een Mosuo-vrouw kan zonder schaamte of scheve blikken gaan met wie ze wilt, net zoals een Mosuo-man dat kan. Overigens betekent dit niet dat de Mosuo per definitie polygaam zijn. Velen kiezen er namelijk voor om enkel met één partner de nachten in de bloemenkamer door te brengen. 

Bij de Mosuo heeft het woord huisvrouw dus een hele andere lading dan in Nederland; de huisvrouwen zijn daar juist de vrouwen die huizen bezitten

Gelokt door het gras aan de overkant

Paradoxaal genoeg valt deze traditionele gemeenschap met haar progressieve normen en waarden juist ten prooi aan de grillen van modernisering. Door hun unieke kijk op liefde en seks worden de Mosuo gezien als een toeristisch goudmijntje, we weten immers allemaal dat dat goed verkoopt. Het is hen dan ook niet gelukt om de rest van de wereld buiten te houden. Door de jaren heen heeft de aanwas van toeristen zijn sporen achtergelaten op de Mosuo. Langzaam maar zeker nemen zij de gebruiken van de rest van de wereld over. 

Jongere generaties gaan bovendien buiten het gebied naar school en worden beïnvloed door televisie en sociale media. Hun belevingswereld is in één klap groter geworden en ze verlangen naar de grote stad. Ook verlaten veel jonge mensen het huis van hun familie om op conventionele wijze te trouwen, het systeem van het walking marriage en hun sterke familiestructuur laten zij achter zich. De langzame teloorgang van de Mosuo-cultuur illustreert de tragiek van het matriarchaat; het wordt opgeslokt door het beklemmende patriarchaat om zich heen.

Kaouthar Darmoni, directeur van vrouweninstituut Atria, betoogt dat óók het patriarchaat wereldwijd al bezig is aan een ondergang. Toch vertonen de meeste samenlevingen nog steeds meer patriarchale dan matriarchale trekken. Zo zijn er maar weinig mannen die onder financieel bewind van een vrouw staan, waar het tegenovergestelde vaak voorkomt. Bovendien kijken we in Nederland ook heel anders naar huisvrouwen dan de Mosuo. Denk maar eens aan alle opiniemakers die zich in het afgelopen jaar over ‘niet-werkende’ vrouwen hebben uitgelaten.

De langzame teloorgang van de Mosuo-cultuur illustreert de tragiek van het matriarchaat; het wordt opgeslokt door het beklemmende patriarchaat om zich heen

Nooit te oud om te leren

Hoewel het misschien te laat is om de Mosuo-cultuur te redden van de ondergang, hebben zij wél bewezen dat het matriarchaat niet enkel een fantasiewereld uit mythen en legendes is. Het is ook belangrijk om te onderkennen dat de matriarchale samenleving van de Mosuo dan wel gericht is op vrouwen, maar dat deze niet lijnrecht tegenover het patriarchaat staat. Bij de Mosuo is de vrouw in huis de baas, maar dat wordt niét doorgetrokken op politiek niveau. Met de Ah mi aan top van de huiselijke hiërarchie wordt de (huis)vrouw gerespecteerd, maar desondanks heersen vrouwen niet over mannen. Zowel vrouwen als mannen genieten van vrijheid. Dat klinkt warempel als gelijkheid! 

We kunnen dus nog veel leren van de Mosuo. Laten we hen bewonderen zolang het nog kan en bepaalde aspecten van hun cultuur laten terugkomen in ons eigen doen en laten. Misschien is dat hele ‘Smashing the Patriarchy’ ook een beetje verouderd, met geweld los je immers weinig op. Dat stoute kind dat we het patriarchaat noemen, heeft eigenlijk gewoon een Ah mi nodig. Het zal hem goed doen om voor de verandering eens tegen een vrouw op te kijken.

  • Ghislaine Aouragh

    Ghislaine is masterstudent Arbeidsrecht in Amsterdam. De argumentatieskills die zij heeft opgedaan tijdens haar studie, zet ze nu graag in bij Feminer in de strijd voor gelijkheid.

door | 14 februari 2022

Meer zoals dit

Zoek artikelen

Vers van de pers

We houden je graag op de hoogte, dus volg ons vooral op de socials!