De Olympische Spelen van afgelopen zomer hebben veel indruk achtergelaten. Niet alleen door de indrukwekkende prestaties van vrouwen, maar ook door de harde reality check die ik kreeg. Wat bleek? Niemand ziet eruit zoals op sociale media. 

De druk van perfectie 

Als voormalig wedstrijdzwemmer zat ik keurig vastgelijmd voor de televisie om alle competities tijdens de Olympische Spelen te volgen. Hoewel Nederland niet de meeste medailles mee naar huis heeft genomen met zwemmen, was ik diep onder de indruk van de zwemsters die ik voorbij zag komen. Maar ik betrapte mezelf er ook op dat ik hun lichamen in detail analyseerde om het vervolgens met mijn eigen lichaam te vergelijken. 

Dat vind ik kwalijk van mezelf. Hiermee houd ook ik het idee in stand dat vrouwen niet meer waard zijn dan hoe hun lichaam eruit ziet en hoe het functioneert, terwijl vrouwen natuurlijk veel meer zijn dan hun lichaam. Vrouwelijke atleten, zoals Ilona Maher, krijgen vaak genoeg te maken met harde kritiek van de buitenwereld. Ze zouden ‘te gespierd’ zijn waardoor ze ‘te mannelijk’ overkomen. Dat is absurd, want je waarde als vrouw zou niet af moeten hangen van de ‘waarde’ van je lijf.

Dag dieet, hallo atleet! 

Op mijn veertiende veranderde er van alles aan mijn lijf. Niemand legde mij eigenlijk goed uit wat deze veranderingen precies inhielden. Zowel op school als thuis hadden we het wel over hormonen en de overgang van meisje naar jonge vrouw, maar niemand benadrukte dat je lijf ook na de pubterteit blijft veranderen. Nog belangrijker: niemand vertelde mij dat dit simpelweg onderdeel is van het leven en dat dit er allemaal bijhoort. 

Zo geschiedde, zo gedaan. Als gevolg van onzekerheid begon ik diëten te volgen: Sonja Bakker, Weight Watchers en Intermitted Fasting. Ik heb ze allemaal geprobeerd om zo dun mogelijk te zijn. In plaats van dat ik zorgeloos als puber door het leven ging, stond ik elke ochtend met een intens slecht gevoel voor de spiegel. Calorieën tellen was ondertussen bijna een tweede taal en iets eten met een schuldgevoel was mijn nieuwe realiteit. 

Ook nu hebben veel jonge vrouwen hiermee te maken. Door sociale media en ‘fitfluencers’ kan dieetcultuur ongezien overuren draaien en inspelen op maakbare onzekerheden, die elk weer samenhangen met de volgende trend. Is het dan niet eens tijd dat we de leugens van de dieetcultuur, sociale media en de gelikte foto’s van fitfluencers achter ons laten? Daarom zeg ik dag dieet, hallo atleet! 

Je waarde als vrouw zou niet af moeten hangen van de ‘waarde’ van je lijf.

Dieetcultuur, social media en ‘fitfluencers’

De dieetcultuur en media schetsen al decennialang het beeld dat je lichaam een statisch, onveranderlijk object is, dat bovendien aan maatschappelijke conventies moet voldoen. Dat is niet voor niks. Dankzij dieetcultuur haalt de industrie bakken met geld binnen door in te spelen op én het creëren van onzekerheden. Een dieet biedt zich snel aan, zodat jij op de kortetermijn van je onzekerheden af kunt komen. Daarnaast weten we uit onderzoek dat diëten helemaal niet helpen en juist méér schade aanrichten. 

Sociale media en de daarbij komende fitfluencers houden dieetcultuur in stand. De nieuwste en vreemdste diëten en levensstijlen komen voorbij op je tijdlijn, met je favoriete fitfluencer als ambassadeur. Zo veroorzaken ze een streven naar een onhaalbaar schoonheidsideaal, wat tot grote problemen kan leiden. Denk hierbij aan eetstoornissen en een negatief zelfbeeld. Maar zij zitten zelf ook vast in een systeem waarin ze continu de trend op het gebied van lichaam, sport en dieet moeten zijn. Zelf zijn ze ook gedupeerden van dieetcultuur.

Dit beperkt zich niet alleen tot diëten. Met de opkomst van fitfluencers is sport ook onderworpen aan trends. We zien nu een verschuiving van veel mogelijk krachttraining en zo min mogelijk cardio, naar het zijn van een pilates princes, jezelf kapot fietsen tijdens een Rocycle-les en trainen zoals een hybride athlete. De volgende fitness app staat alweer klaar om jou te helpen dit doel te bereiken. 

Niemand ziet eruit zoals op sociale media.

Het vrouwenlichaam als trend 

Vrouwelijke lichamen zijn onderworpen aan trends. In 2015 draaide de markt bijvoorbeeld Slim Thick zijn. Om dit te bereiken moesten vrouwen veel squats doen, maar tegelijkertijd was er altijd de optie voor een een cosmetische ingreep. En niet zonder risico: cosmetische ingrepen zoals de BBL brengen enorme risico’s met zich mee. Veel vrouwen ervaren gezondheidsklachten na de operatie of komen zelfs te overlijden. Iets met de een zijn dood, de ander zijn brood. 

Met de opkomst van de BLL ontstond ook het idee dat vrouwen die kleine borsten en een kleinere kont niet wenselijk waren volgens de maatschappelijke maatstaven. British Vogue benoemt een cruciaal gevolg: verschillende lichaamstypen komen tegenover elkaar te staan en moeten met elkaar concurreren, in plaats van de acceptatie dat verschillende lichamen naast elkaar mogen bestaan en dat lichamen gewoon mogen zijn zoals ze van nature zijn. 

Het gaat eigenlijk niet eens om wat de trend precies is, maar om wat je moet consumeren om die trend te bereiken. En als het je met een of ander wonder lukt om (deels) aan de mal van de trend te voldoen, verschijnt er alweer een nieuwe trend. Niet omdat het vorige nu lelijk is, maar omdat de markt verzadigd raakt. Het herkennen van dit soort trends helpt je om weerbaarder te zijn en een gezondere relatie met je lichaam op te bouwen.  

Momenteel moeten we volgens de trend weer dunner zijn. De herintroductie van de recente Victoria Secret Show is daar pijnlijk bewijs van, ondanks de poging tot meer inclusiviteit. Dit is interessant, omdat de media modellen ook vaak als atleten presenteren. Maar er is een groot verschil: vrouwelijke atleten gebruiken sport en voeding voor een sportieve prestatie, in plaats van het streven naar een bepaald lichaamstype zoals we dat bij modellen zien. 

Het herkennen van dit soort trends helpt je om weerbaarder te zijn en een gezondere relatie met je lichaam op te bouwen.  

Wie zijn de echte inspiratiebronnen? 

Vrouwelijke atleten zijn in mijn ogen de nieuwe ‘fitfluencers.’ Door een sterk tegengeluid te bieden tegen de dieetcultuur op onder andere sociale media, laten ze ons zien dat je je niet hoeft te conformeren naar maatschappelijke maatstaven, maar dat je van je lijf moet houden zoals het is in zijn totaliteit. Ze pleiten voor inclusievere representatie en het afbrokkelen van leugens die de dieetcultuur ons vertelt. En dat is hard nodig.

De Amerikaanse rugbyspeelster Ilona Maher is hier een mooi voorbeeld van. Ze gebruikt haar sociale mediaplatform om een positief lichaamsbeeld te promoten en gaat aan de haal met het idee dat je als vrouw niet aan een bepaalde maatstaf van mannelijk of vrouwelijk hoeft te voldoen. En ze is niet de enige. Simone Biles, de meest gelauwerde gymnast aller tijden, is eerder open geweest over dat haar lichaamsbeeld een van haar grootste persoonlijke problemen was en haar ervaringen met pesten vanwege haar lichaamstype.

Allison Lang, paralympiër in het zittend volleybal, zet zich ook in om een positief zelfbeeld te bevorderen. Haar mantra is duidelijk: “Iedereen, ongeacht zijn of haar fysieke conditie, verdient het om zijn of haar lichaam te vieren en plezier te vinden in beweging.”  Ook benadrukt ze het belang van representatie en wijst ze op de ondermaatse verslaggeving over de Paralympische Spelen. Dat is belangrijk, want zowel in de sport als in de body positivity beweging krijgen mensen met een beperking vaak niet genoeg erkenning en liefde. 

Wat kunnen we leren?

De Olympische Spelen laten zien dat er niet één gemeenschappelijk lichaamstype is en dwingen ons om nuance toe te passen in de gesprekken die we voeren over lichamen. Dit is heel wat anders dan constant hetzelfde beeld van fitfluencers zien, die allemaal, hoe je het ook wendt of keert, eenzelfde soort ideaalbeeld nastreven. Deze brede representatie van lichamen is verfrissend om te zien. Het brengt me van mijn telefoonscherm terug naar de realiteit, waar iedereen inderdaad een ander lichaam heeft en waar ieder lichaam mag zijn zoals het van nature hoort te zijn. 

De Olympische Spelen lieten mij nog iets inzien: elk lichaam paste perfect bij de uitgeoefende sport. Niet alle atleten zijn automatisch drooggetraind en hebben een zichtbare sixpack. Net zoals dat niet alle dunne mensen automatisch fit en gezond zijn en net als dat niet alle dikke mensen automatisch niet fit en ongezond zijn. Daarnaast spelen genen een grote rol bij het hebben van een bepaald lichaamstype, een belangrijk aspect waar vaak te weinig aandacht voor is. 

Tegelijkertijd is het de vraag of we überhaupt ooit van de trends af komen, maar er lijkt wel een sterk tegengeluid te ontstaan. Generaties na ons groeien op met vrouwelijke atleten die laten zien dat je lichaam simpelweg mag zijn waarvoor het dient en mag bestaan zoals het van nature is. Dit geeft mij hoop. 

F.A.Q.